Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 1 Index Previous Next
|
1
[वै] अर्जुनस तु परं यत्नम आतस्थे गुरु पूजने अस्त्रे च परमं यॊगं परियॊ दरॊणस्य चाभवत 2 दरॊणेन तु तदाहूय रहस्य उक्तॊ ऽननसाधकः अन्धकारे ऽरजुनायान्नं न देयं ते कथं चन 3 ततः कदा चिद भुञ्जाने परववौ वायुर अर्जुने तेन तत्र परदीप्तः स दीप्यमानॊ निवापितः 4 भुङ्क्त एवार्जुनॊ भक्तं न चास्यास्याद वयमुह्यत हस्तस तेजस्विनॊ नित्यम अन्नग्रहण कारणात तद अभ्यासकृतं मत्वा रात्राव अभ्यस्त पाण्डवः 5 तस्य जयातलनिर्घॊषं दरॊणः शुश्राव भारत उपेत्य चैनम उत्थाय परिष्वज्येदम अब्रवीत 6 परयतिष्ये तथा कर्तुं यथा नान्यॊ धनुर्धरः तवत्समॊ भविता लॊके सत्यम एतद बरवीमि ते 7 ततॊ दरॊणॊ ऽरजुनं भूयॊ रथेषु च गजेषु च अश्वेषु भूमाव अपि च रणशिक्षाम अशिक्षयत 8 गदायुद्धे ऽसि चर्यायां तॊमरप्रासशक्तिषु दरॊणः संकीर्ण युद्धेषु शिक्षयाम आस पाण्डवम 9 तस्य तत कौशलं दृष्ट्वा धनुर्वेद जिघृक्षवः राजानॊ राजपुत्राश च समाजग्मुः सहस्रशः 10 ततॊ निषादराजस्य हिरण्यधनुषः सुतः एकलब्यॊ महाराज दरॊणम अभ्याजगाम ह 11 न स तं परतिजग्राह नैषादिर इति चिन्तयन शिष्यं धनुषि धर्मज्ञस तेषाम एवान्ववेक्षया 12 स तु दरॊणस्य शिरसा पादौ गृह्य परंतपः अरण्यम अनुसंप्राप्तः कृत्वा दरॊणं मही मयम 13 तस्मिन्न आचार्य वृत्तिं च परमाम आस्थितस तदा इष्वस्त्रे यॊगम आतस्थे परं नियमम आस्थितः 14 परया शरद्धया युक्तॊ यॊगेन परमेण च विमॊक्षादान संधाने लघुत्वं परम आप सः 15 अथ दरॊणाभ्यनुज्ञाताः कदा चित कुरुपाण्डवाः रथैर विनिर्ययुः सर्वे मृगयाम अरिमर्दनाः 16 तत्रॊपकरणं गृह्य नरः कश चिद यदृच्छया राजन्न अनुजगामैकः शवानम आदाय पाण्डवान 17 तेषां विचरतां तत्र तत तत कर्म चिकीर्षताम शवा चरन स वने मूढॊ नैषादिं परति जग्मिवान 18 स कृष्णं मलदिग्धाङ्गं कृष्णाजिनधरं वने नैषादिं शवा समालक्ष्य भषंस तस्थौ तद अन्तिके 19 तदा तस्याथ भषतः शुनः सप्तशरान मुखे लाघवं दर्शयन्न अस्त्रे मुमॊच युगपद यथा 20 स तु शवा शरपूर्णास्यः पाण्डवान आजगाम ह तं दृष्ट्वा पाण्डवा वीरा विस्मयं परमं ययुः 21 लाघवं शब्दवेधित्वं दृष्ट्वा तत्परमं तदा परेक्ष्य तं वरीडिताश चासन परशशंसुश च सर्वशः 22 तं ततॊ ऽनवेषमाणास ते वने वननिवासिनम ददृशुः पाण्डवा राजन्न अस्यन्तम अनिशं शरान 23 न चैनम अभ्यजानंस ते तदा विकृतदर्शनम अथैनं परिपप्रच्छुः कॊ भवान कस्य वेत्य उत 24 [एकलव्य] निषादाधिपतेर वीरा हिरण्यधनुषः सुतम दरॊणशिष्यं च मां वित्तधनुर्वेद कृतश्रमम 25 [वै] ते तम आज्ञाय तत्त्वेन पुनर आगम्य पाण्डवाः यथावृत्तं च ते सर्वं दरॊणायाचख्युर अद्भुतम 26 कौन्तेयस तव अर्जुनॊ राजन्न एकलव्यम अनुस्मरन रहॊ दरॊणं समागम्य परणयाद इदम अब्रवीत 27 नन्व अहं परिरभ्यैकः परीतिपूर्वम इदं वचः भवतॊक्तॊ न मे शिष्यस तवद विशिष्टॊ भविष्यति 28 अथ कस्मान मद्विशिष्टॊ लॊकाद अपि च वीर्यवान अस्त्य अन्यॊ भवतः शिष्यॊ निषादाधिपतेः सुतः 29 मुहूर्तम इव तं दरॊणश चिन्तयित्वा विनिश्चयम सव्यसाचिनम आदाय नैषादिं परति जग्मिवान 30 ददर्श मलदिग्धाङ्गं जटिलं चीरवाससम एकलव्यं धनुष्पाणिम अस्यन्तम अनिशं शरान 31 एकलव्यस तु तं दृष्ट्वा दरॊणम आयान्तम अन्तिकात अभिगम्यॊपसंगृह्य जगाम शिरसा महीम 32 पूजयित्वा ततॊ दरॊणं विधिवत स निषादजः निवेद्य शिष्यम आत्मानं तस्थौ पराञ्जलिर अग्रतः 33 ततॊ दरॊणॊ ऽबरवीद राजन्न एकलव्यम इदं वचः यदि शिष्यॊ ऽसि मे तूर्णं वेतनं संप्रदीयताम 34 एकलव्यस तु तच छरुत्वा परीयमाणॊ ऽबरवीद इदम किं परयच्छामि भगवन्न आज्ञापयतु मां गुरुः 35 न हि किं चिद अदेयं मे गुरवे बरह्मवित्तम तम अब्रवीत तवयाङ्गुष्ठॊ दक्षिणॊ दीयतां मम 36 एकलव्यस तु तच छरुत्वा वचॊ दरॊणस्य दारुणम परतिज्ञाम आत्मनॊ रक्षन सत्ये च निरतः सदा 37 तथैव हृष्टवदनस तथैवादीन मानसः छित्त्वाविचार्य तं परादाद दरॊणायाङ्गुष्ठम आत्मनः 38 ततः परं तु नैषादिर अङ्गुलीभिर वयकर्षत न तथा स तु शीघ्रॊ ऽभूद यथापूर्वं नराधिप 39 ततॊ ऽरजुनः परीतमना बभूव विगतज्वरः दरॊणश च सत्यवाग आसीन नान्यॊ ऽभयभवद अर्जुनम 40 दरॊणस्य तु तदा शिष्यौ गदा यॊग्यां विशेषतः दुर्यॊधनश च भीमश च कुरूणाम अभ्यगच्छताम 41 अश्वत्थामा रहस्येषु सर्वेष्व अभ्यधिकॊ ऽभवत तथाति पुरुषान अन्यान सारुकौ यमजाव उभौ युधिष्ठिरॊ रथश्रेष्ठः सर्वत्र तु धनंजयः 42 परस्थितः सागरान्तायां रथयूथप यूथपः बुद्धियॊगबलॊत्साहैः सर्वास्त्रेषु च पाण्डवः 43 अस्त्रे गुर्व अनुरागे च विशिष्टॊ ऽभवद अर्जुनः तुल्येष्व अस्त्रॊपदेशेषु सौष्ठवेन च वीर्यवान एकः सर्वकुमाराणां बभूवातिरथॊ ऽरजुनः 44 पराणाधिकं भीमसेनं कृतविद्यं धनंजयम धार्तराष्ट्रा दुरात्मानॊ नामृष्यन्त नराधिप 45 तांस तु सर्वान समानीय सर्वविद्यासु निष्ठितान दरॊणः परहरण जञाने जिज्ञासुः पुरुषर्षभ 46 कृत्रिमं भासम आरॊप्य वृक्षाग्रे शिल्पिभिः कृतम अविज्ञातं कुमाराणां लक्ष्यभूतम उपादिशत 47 [दरॊण] शीघ्रं भवन्तः सर्वे वै धनूंष्य आदाय सत्वराः भासम एतं समुद्दिश्य तिष्ठन्तां संहितेषवः 48 मद्वाक्यसमकालं च शिरॊ ऽसय विनिपात्यताम एकैकशॊ नियॊक्ष्यामि तथा कुरुत पुत्रकाः 49 [वै] ततॊ युधिष्ठिरं पूर्वम उवाचाङ्गिरसां वरः संधत्स्व बाणं दुर्धर्षं मद्वाक्यान्ते विमुञ्च च 50 ततॊ युधिष्ठिरः पूर्वं धनुर गृह्य महारवम तस्थौ भासं समुद्दिश्य गुरुवाक्यप्रचॊदितः 51 ततॊ विततधन्वानं दरॊणस तं कुरुनन्दनम स मुहूर्ताद उवाचेदं वचनं भरतर्षभ 52 पश्यस्य एनं दरुमाग्रस्थं भासं नरवरात्मज पश्यामीत्य एवम आचार्यं परत्युवाच युधिष्ठिरः 53 स मुहूर्ताद इव पुनर दरॊणस तं परत्यभाषत अथ वृक्षम इमं मां वा भरातॄन वापि परपश्यसि 54 तम उवाच स कौन्तेयः पश्याम्य एनं वनस्पतिम भवन्तं च तथा भरातॄन भासं चेति पुनः पुनः 55 तम उवाचापसर्पेति दरॊणॊ ऽपरीत मना इव नैतच छक्यं तवया वेद्धुं लक्ष्यम इत्य एव कुत्सयन 56 ततॊ दुर्यॊधनादींस तान धार्तराष्ट्रान महायशाः तेनैव करमयॊगेन जिज्ञासुः पर्यपृच्छत 57 अन्यांश च शिष्यान भीमादीन राज्ञश चैवान्य देशजान तथा च सर्वे सर्वं तत पश्याम इति कुत्सिताः 58 ततॊ धनंजयं दरॊणः समयमानॊ ऽभयभाषत तवयेदानीं परहर्तव्यम एतल लक्ष्यं निशम्यताम 59 मद्वाक्यसमकालं ते मॊक्तव्यॊ ऽतर भवेच छरः वितत्य कार्मुकं पुत्र तिष्ठ तावन मुहूर्तकम 60 एवम उक्तः सव्यसाची मण्डलीकृतकार्मुकः तस्थौ लक्ष्यं समुद्दिश्या गुरुवाक्यप्रचॊदितः 61 मुहूर्ताद इव तं दरॊणस तथैव समभाषत पश्यस्य एनं सथितं भासं दरुमं माम अपि वेत्य उत 62 पश्याम्य एनं भासम इति दरॊणं पार्थॊ ऽभयभाषत न तु वृक्षं भवन्तं वा पश्यामीति च भारत 63 ततः परीतमना दरॊणॊ मुहूर्ताद इव तं पुनः परत्यभाषत दुर्धर्षः पाण्डवानां रथर्षभम 64 भासं पश्यसि यद्य एनं तथा बरूहि पुनर वचः शिरः पश्यामि भासस्य न गात्रम इति सॊ ऽबरवीत 65 अर्जुनेनैवम उक्तस तु दरॊणॊ हृष्टतनू रुहः मुञ्चस्वेत्य अब्रवीत पार्थं स मुमॊचाविचारयन 66 ततस तस्य नगस्थस्य कषुरेण निशितेन ह शिर उत्कृत्य तरसा पातयाम आस पाण्डवः 67 तस्मिन कर्मणि संसिद्धे पर्यश्वजत फल्गुनम मेने च दरुपदं संख्ये सानुबन्धं पराजितम 68 कस्य चित तव अथ कालस्य सशिष्यॊ ऽङगिरसां वरः जगाम गङ्गाम अभितॊ मज्जितुं भरतर्षभ 69 अवगाढम अथॊ दरॊणं सलिले सलिले चरः गराहॊ जग्राह बलवाञ जङ्घान्ते कालचॊदितः 70 स समर्थॊ ऽपि मॊक्षाय शिष्यान सर्वान अचॊदयत गराहं हत्वा मॊक्षयध्वं माम इति तवरयन्न इव 71 तद वाक्यसमकालं तु बीभत्सुर निशितैः शरैः आवापैः पञ्चभिर गराहं मग्नम अम्भस्य अताडयत इतरे तु विसंमूढास तत्र तत्र परपेदिरे 72 तं च दृष्ट्वा करियॊपेतं दरॊणॊ ऽमन्यात पाण्डवम विशिष्टं सर्वशिष्येभ्यः परीतिमांश चाभवत तदा 73 स पार्थ बाणैर बहुधा खण्डशः परिकल्पितः गराहः पञ्चत्वम आपेदे जङ्घां तयक्त्वा महात्मनः 74 अथाब्रवीन महात्मानं भारद्वाजॊ महारथम गृहाणेदं महाबाहॊ विशिष्टम अतिदुर्धरम अस्त्रं बरह्मशिरॊ नाम सप्रयॊग निवर्तनम 75 न च ते मानुषेष्व एतत परयॊक्तव्यं कथं चन जगद विनिर्दहेद एतद अल्पतेजसि पातितम 76 असामान्यम इदं तात लॊकेष्व अस्त्रं निगद्यते तद धारयेथाः परयतः शृणु चेदं वचॊ मम 77 बाधेतामानुषः शत्रुर यदा तवां वीर कश चन तद वधाय परयुञ्जीथास तदास्त्रम इदम आहवे 78 तथेति तत परतिश्रुत्य बीभत्सुः स कृताञ्जलिः जग्राह परमास्त्रं तदाह चैनं पुनर गुरुः भविता तवत्समॊ नान्यः पुमाँल लॊके धनुर्धरः |
1
[vai] arjunas tu paraṃ yatnam ātasthe guru pūjane astre ca paramaṃ yogaṃ priyo droṇasya cābhavat 2 droṇena tu tadāhūya rahasy ukto 'nnasādhakaḥ andhakāre 'rjunāyānnaṃ na deyaṃ te kathaṃ cana 3 tataḥ kadā cid bhuñjāne pravavau vāyur arjune tena tatra pradīptaḥ sa dīpyamāno nivāpitaḥ 4 bhuṅkta evārjuno bhaktaṃ na cāsyāsyād vyamuhyata hastas tejasvino nityam annagrahaṇa kāraṇāt tad abhyāsakṛtaṃ matvā rātrāv abhyasta pāṇḍavaḥ 5 tasya jyātalanirghoṣaṃ droṇaḥ śuśrāva bhārata upetya cainam utthāya pariṣvajyedam abravīt 6 prayatiṣye tathā kartuṃ yathā nānyo dhanurdharaḥ tvatsamo bhavitā loke satyam etad bravīmi te 7 tato droṇo 'rjunaṃ bhūyo ratheṣu ca gajeṣu ca aśveṣu bhūmāv api ca raṇaśikṣām aśikṣayat 8 gadāyuddhe 'si caryāyāṃ tomaraprāsaśaktiṣu droṇaḥ saṃkīrṇa yuddheṣu śikṣayām āsa pāṇḍavam 9 tasya tat kauśalaṃ dṛṣṭvā dhanurveda jighṛkṣavaḥ rājāno rājaputrāś ca samājagmuḥ sahasraśaḥ 10 tato niṣādarājasya hiraṇyadhanuṣaḥ sutaḥ ekalabyo mahārāja droṇam abhyājagāma ha 11 na sa taṃ pratijagrāha naiṣādir iti cintayan śiṣyaṃ dhanuṣi dharmajñas teṣām evānvavekṣayā 12 sa tu droṇasya śirasā pādau gṛhya paraṃtapaḥ araṇyam anusaṃprāptaḥ kṛtvā droṇaṃ mahī mayam 13 tasminn ācārya vṛttiṃ ca paramām āsthitas tadā iṣvastre yogam ātasthe paraṃ niyamam āsthitaḥ 14 parayā śraddhayā yukto yogena parameṇa ca vimokṣādāna saṃdhāne laghutvaṃ param āpa saḥ 15 atha droṇābhyanujñātāḥ kadā cit kurupāṇḍavāḥ rathair viniryayuḥ sarve mṛgayām arimardanāḥ 16 tatropakaraṇaṃ gṛhya naraḥ kaś cid yadṛcchayā rājann anujagāmaikaḥ śvānam ādāya pāṇḍavān 17 teṣāṃ vicaratāṃ tatra tat tat karma cikīrṣatām śvā caran sa vane mūḍho naiṣādiṃ prati jagmivān 18 sa kṛṣṇaṃ maladigdhāṅgaṃ kṛṣṇājinadharaṃ vane naiṣādiṃ śvā samālakṣya bhaṣaṃs tasthau tad antike 19 tadā tasyātha bhaṣataḥ śunaḥ saptaśarān mukhe lāghavaṃ darśayann astre mumoca yugapad yathā 20 sa tu śvā śarapūrṇāsyaḥ pāṇḍavān ājagāma ha taṃ dṛṣṭvā pāṇḍavā vīrā vismayaṃ paramaṃ yayuḥ 21 lāghavaṃ śabdavedhitvaṃ dṛṣṭvā tatparamaṃ tadā prekṣya taṃ vrīḍitāś cāsan praśaśaṃsuś ca sarvaśaḥ 22 taṃ tato 'nveṣamāṇās te vane vananivāsinam dadṛśuḥ pāṇḍavā rājann asyantam aniśaṃ śarān 23 na cainam abhyajānaṃs te tadā vikṛtadarśanam athainaṃ paripapracchuḥ ko bhavān kasya vety uta 24 [ekalavya] niṣādādhipater vīrā hiraṇyadhanuṣaḥ sutam droṇaśiṣyaṃ ca māṃ vittadhanurveda kṛtaśramam 25 [vai] te tam ājñāya tattvena punar āgamya pāṇḍavāḥ yathāvṛttaṃ ca te sarvaṃ droṇāyācakhyur adbhutam 26 kaunteyas tv arjuno rājann ekalavyam anusmaran raho droṇaṃ samāgamya praṇayād idam abravīt 27 nanv ahaṃ parirabhyaikaḥ prītipūrvam idaṃ vacaḥ bhavatokto na me śiṣyas tvad viśiṣṭo bhaviṣyati 28 atha kasmān madviśiṣṭo lokād api ca vīryavān asty anyo bhavataḥ śiṣyo niṣādādhipateḥ sutaḥ 29 muhūrtam iva taṃ droṇaś cintayitvā viniścayam savyasācinam ādāya naiṣādiṃ prati jagmivān 30 dadarśa maladigdhāṅgaṃ jaṭilaṃ cīravāsasam ekalavyaṃ dhanuṣpāṇim asyantam aniśaṃ śarān 31 ekalavyas tu taṃ dṛṣṭvā droṇam āyāntam antikāt abhigamyopasaṃgṛhya jagāma śirasā mahīm 32 pūjayitvā tato droṇaṃ vidhivat sa niṣādajaḥ nivedya śiṣyam ātmānaṃ tasthau prāñjalir agrataḥ 33 tato droṇo 'bravīd rājann ekalavyam idaṃ vacaḥ yadi śiṣyo 'si me tūrṇaṃ vetanaṃ saṃpradīyatām 34 ekalavyas tu tac chrutvā prīyamāṇo 'bravīd idam kiṃ prayacchāmi bhagavann ājñāpayatu māṃ guruḥ 35 na hi kiṃ cid adeyaṃ me gurave brahmavittama tam abravīt tvayāṅguṣṭho dakṣiṇo dīyatāṃ mama 36 ekalavyas tu tac chrutvā vaco droṇasya dāruṇam pratijñām ātmano rakṣan satye ca nirataḥ sadā 37 tathaiva hṛṣṭavadanas tathaivādīna mānasaḥ chittvāvicārya taṃ prādād droṇāyāṅguṣṭham ātmanaḥ 38 tataḥ paraṃ tu naiṣādir aṅgulībhir vyakarṣata na tathā sa tu śīghro 'bhūd yathāpūrvaṃ narādhipa 39 tato 'rjunaḥ prītamanā babhūva vigatajvaraḥ droṇaś ca satyavāg āsīn nānyo 'bhyabhavad arjunam 40 droṇasya tu tadā śiṣyau gadā yogyāṃ viśeṣataḥ duryodhanaś ca bhīmaś ca kurūṇām abhyagacchatām 41 aśvatthāmā rahasyeṣu sarveṣv abhyadhiko 'bhavat tathāti puruṣān anyān sārukau yamajāv ubhau yudhiṣṭhiro rathaśreṣṭhaḥ sarvatra tu dhanaṃjayaḥ 42 prasthitaḥ sāgarāntāyāṃ rathayūthapa yūthapaḥ buddhiyogabalotsāhaiḥ sarvāstreṣu ca pāṇḍavaḥ 43 astre gurv anurāge ca viśiṣṭo 'bhavad arjunaḥ tulyeṣv astropadeśeṣu sauṣṭhavena ca vīryavān ekaḥ sarvakumārāṇāṃ babhūvātiratho 'rjunaḥ 44 prāṇādhikaṃ bhīmasenaṃ kṛtavidyaṃ dhanaṃjayam dhārtarāṣṭrā durātmāno nāmṛṣyanta narādhipa 45 tāṃs tu sarvān samānīya sarvavidyāsu niṣṭhitān droṇaḥ praharaṇa jñāne jijñāsuḥ puruṣarṣabha 46 kṛtrimaṃ bhāsam āropya vṛkṣāgre śilpibhiḥ kṛtam avijñātaṃ kumārāṇāṃ lakṣyabhūtam upādiśat 47 [droṇa] śīghraṃ bhavantaḥ sarve vai dhanūṃṣy ādāya satvarāḥ bhāsam etaṃ samuddiśya tiṣṭhantāṃ saṃhiteṣavaḥ 48 madvākyasamakālaṃ ca śiro 'sya vinipātyatām ekaikaśo niyokṣyāmi tathā kuruta putrakāḥ 49 [vai] tato yudhiṣṭhiraṃ pūrvam uvācāṅgirasāṃ varaḥ saṃdhatsva bāṇaṃ durdharṣaṃ madvākyānte vimuñca ca 50 tato yudhiṣṭhiraḥ pūrvaṃ dhanur gṛhya mahāravam tasthau bhāsaṃ samuddiśya guruvākyapracoditaḥ 51 tato vitatadhanvānaṃ droṇas taṃ kurunandanam sa muhūrtād uvācedaṃ vacanaṃ bharatarṣabha 52 paśyasy enaṃ drumāgrasthaṃ bhāsaṃ naravarātmaja paśyāmīty evam ācāryaṃ pratyuvāca yudhiṣṭhiraḥ 53 sa muhūrtād iva punar droṇas taṃ pratyabhāṣata atha vṛkṣam imaṃ māṃ vā bhrātṝn vāpi prapaśyasi 54 tam uvāca sa kaunteyaḥ paśyāmy enaṃ vanaspatim bhavantaṃ ca tathā bhrātṝn bhāsaṃ ceti punaḥ punaḥ 55 tam uvācāpasarpeti droṇo 'prīta manā iva naitac chakyaṃ tvayā veddhuṃ lakṣyam ity eva kutsayan 56 tato duryodhanādīṃs tān dhārtarāṣṭrān mahāyaśāḥ tenaiva kramayogena jijñāsuḥ paryapṛcchata 57 anyāṃś ca śiṣyān bhīmādīn rājñaś caivānya deśajān tathā ca sarve sarvaṃ tat paśyāma iti kutsitāḥ 58 tato dhanaṃjayaṃ droṇaḥ smayamāno 'bhyabhāṣata tvayedānīṃ prahartavyam etal lakṣyaṃ niśamyatām 59 madvākyasamakālaṃ te moktavyo 'tra bhavec charaḥ vitatya kārmukaṃ putra tiṣṭha tāvan muhūrtakam 60 evam uktaḥ savyasācī maṇḍalīkṛtakārmukaḥ tasthau lakṣyaṃ samuddiśyā guruvākyapracoditaḥ 61 muhūrtād iva taṃ droṇas tathaiva samabhāṣata paśyasy enaṃ sthitaṃ bhāsaṃ drumaṃ mām api vety uta 62 paśyāmy enaṃ bhāsam iti droṇaṃ pārtho 'bhyabhāṣata na tu vṛkṣaṃ bhavantaṃ vā paśyāmīti ca bhārata 63 tataḥ prītamanā droṇo muhūrtād iva taṃ punaḥ pratyabhāṣata durdharṣaḥ pāṇḍavānāṃ ratharṣabham 64 bhāsaṃ paśyasi yady enaṃ tathā brūhi punar vacaḥ śiraḥ paśyāmi bhāsasya na gātram iti so 'bravīt 65 arjunenaivam uktas tu droṇo hṛṣṭatanū ruhaḥ muñcasvety abravīt pārthaṃ sa mumocāvicārayan 66 tatas tasya nagasthasya kṣureṇa niśitena ha śira utkṛtya tarasā pātayām āsa pāṇḍavaḥ 67 tasmin karmaṇi saṃsiddhe paryaśvajata phalgunam mene ca drupadaṃ saṃkhye sānubandhaṃ parājitam 68 kasya cit tv atha kālasya saśiṣyo 'ṅgirasāṃ varaḥ jagāma gaṅgām abhito majjituṃ bharatarṣabha 69 avagāḍham atho droṇaṃ salile salile caraḥ grāho jagrāha balavāñ jaṅghānte kālacoditaḥ 70 sa samartho 'pi mokṣāya śiṣyān sarvān acodayat grāhaṃ hatvā mokṣayadhvaṃ mām iti tvarayann iva 71 tad vākyasamakālaṃ tu bībhatsur niśitaiḥ śaraiḥ āvāpaiḥ pañcabhir grāhaṃ magnam ambhasy atāḍayat itare tu visaṃmūḍhās tatra tatra prapedire 72 taṃ ca dṛṣṭvā kriyopetaṃ droṇo 'manyāta pāṇḍavam viśiṣṭaṃ sarvaśiṣyebhyaḥ prītimāṃś cābhavat tadā 73 sa pārtha bāṇair bahudhā khaṇḍaśaḥ parikalpitaḥ grāhaḥ pañcatvam āpede jaṅghāṃ tyaktvā mahātmanaḥ 74 athābravīn mahātmānaṃ bhāradvājo mahāratham gṛhāṇedaṃ mahābāho viśiṣṭam atidurdharam astraṃ brahmaśiro nāma saprayoga nivartanam 75 na ca te mānuṣeṣv etat prayoktavyaṃ kathaṃ cana jagad vinirdahed etad alpatejasi pātitam 76 asāmānyam idaṃ tāta lokeṣv astraṃ nigadyate tad dhārayethāḥ prayataḥ śṛṇu cedaṃ vaco mama 77 bādhetāmānuṣaḥ śatrur yadā tvāṃ vīra kaś cana tad vadhāya prayuñjīthās tadāstram idam āhave 78 tatheti tat pratiśrutya bībhatsuḥ sa kṛtāñjaliḥ jagrāha paramāstraṃ tadāha cainaṃ punar guruḥ bhavitā tvatsamo nānyaḥ pumāṁl loke dhanurdharaḥ |