Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 3 Index Previous Next
|
1
[व] पाण्डवास तु वने वासम उद्दिश्य भरतर्षभाः परययुर जाह्नवी कूलात कुरुक्षेत्रं सहानुगाः 2 सरस्वती दृषद्वत्यौ यमुनां च निषेव्य ते ययुर वनेनैव वनं सततं पश्चिमां दिशम 3 ततः सरस्वती कूले समेषु मरु धन्वसु काम्यकं नाम ददृशुर वनं मुनिजनप्रियम 4 तत्र ते नयवसन वीरा वने बहुमृगद्विजे अन्वास्यमाना मुनिभिः सान्त्व्यमानाश च भारत 5 विदुरस तव अपि पाण्डूनां तदा दर्शनलालसः जगामैक रथेनैव काम्यकं वनम ऋद्धिवत 6 ततॊ यात्वा विदुरः काननं तच; छीघ्रैर अश्वैर वाहिना सयन्दनेन ददर्शासीनं धर्मराजं विविक्ते; सार्धं दरौपद्या भरातृभिर बराह्मणैश च 7 ततॊ ऽपश्यद विदुरं तूर्णम आराद; अभ्यायान्तं सत्यसंधः स राजा अथाब्रवीद भरातरं भीमसेनं; किं नु कषत्ता वक्ष्यति नः समेत्य 8 कच चिन नायं वचनात सौबलस्य; समाह्वाता देवनायॊपयाति कच चित कषुद्रः शकुनिर नायुधानि; जेष्यत्य अस्मान्पुनर एवाक्षवत्याम 9 समाहूतः केन चिद आद्रवेति; नाहं शक्तॊ भीमसेनापयातुम गाण्डीवे वा संशयिते कथं चिद; राज्यप्राप्तिः संशयिता भवेन नः 10 तत उत्थाय विदुरं पाण्डवेयाः; परत्यगृह्णन नृपते सर्व एव तैः सत्कृतः स च तान आजमीढॊ; यथॊचितं पाण्डुपुत्रान समेयात 11 समाश्वस्तं विदुरं ते नरर्षभास; ततॊ ऽपृच्छन्न आगमनाय हेतुम स चापि तेभ्यॊ विस्तरतः शशंस; यथावृत्तॊ धृतराष्ट्रॊ ऽऽमबिकेयः 12 [वि] अवॊचन मां धृतराष्ट्रॊ ऽनुगुप्तम; अजातशत्रॊ परिगृह्याभिपूज्य एवंगते समताम अब्भ्युपेत्य; पथ्यं तेषां मम चैव बरवीहि 13 मयाप्य उक्तं यत कषमं कौरवाणां; हितं पथ्यं धृतराष्ट्रस्य चैव तद वै पथ्यं तन मनॊ नाभ्युपैति; ततश चाहं कषमम अन्यन न मन्ये 14 परं शरेयः पाण्डवेया मयॊक्तं; न मे तच च शरुतवान आम्बिकेयः यथातुरस्येव हि पथ्यम अन्नं; न रॊचते समास्य तद उच्यमानम 15 न शरेयसे नीयते ऽजातशत्रॊ; सत्री शरॊत्रियस्येव गृहे परदुष्टा बरुवन न रुच्यै भरतर्षभस्य; पतिः कुमार्या इव षष्टिवर्षः 16 धरुवं विनाशॊ नृप कौरवाणां; न वै शरेयॊ धृतराष्ट्रः परैति यथा पर्णे पुष्करस्येव सिक्तं; जलं न तिष्ठेत पथ्यम उक्तं तथास्मिन 17 ततः करुद्धॊ धृतराष्ट्रॊ ऽबरवीन मां; यत्र शरद्धा भारत तत्र याहि नाहं भूयः कामये तवां सहायं; महीम इमां पालयितुं पुरं वा 18 सॊ ऽहं तयक्तॊ धृतराष्ट्रेण राजंस; तवां शासितुम उपयातस तवरावान तद वै सर्वं यन मयॊक्तं सभायां; तद धार्यतां यत परवक्ष्यामि भूयः 19 कलेशैस तीव्रैर युज्यमानः सपत्नैः; कषमां कुर्वन कालम उपासते यः सं वर्धयन सतॊकम इवाग्निम आत्मवान; स वै भुङ्क्ते पृथिवीम एक एव 20 यस्याविभक्तं वसु राजन सहायैस; तस्य दुःखे ऽपय अंशभाजः सहायाः सहायानाम एष संग्रहणे ऽभयुपायः; सहायाप्तौ पृथिवी पराप्तिम आहुः 21 सत्यं शरेष्ठं पाण्डव निष्प्रलापं; तुल्यं चान्नं सह भॊज्यं सहायैः आत्मा चैषाम अग्रतॊ नातिवर्तेद; एवंवृत्तिर वर्धते भूमिपालः 22 [य] एवं करिष्यामि यथा बरवीषि; परां बुद्धिम उपगम्याप्रमत्तः यच चाप्य अन्यद देशकालॊपपन्नं; तद वै वाच्यं तत करिष्यामि कृत्स्नम |
1
[v] pāṇḍavās tu vane vāsam uddiśya bharatarṣabhāḥ prayayur jāhnavī kūlāt kurukṣetraṃ sahānugāḥ 2 sarasvatī dṛṣadvatyau yamunāṃ ca niṣevya te yayur vanenaiva vanaṃ satataṃ paścimāṃ diśam 3 tataḥ sarasvatī kūle sameṣu maru dhanvasu kāmyakaṃ nāma dadṛśur vanaṃ munijanapriyam 4 tatra te nyavasan vīrā vane bahumṛgadvije anvāsyamānā munibhiḥ sāntvyamānāś ca bhārata 5 viduras tv api pāṇḍūnāṃ tadā darśanalālasaḥ jagāmaika rathenaiva kāmyakaṃ vanam ṛddhivat 6 tato yātvā viduraḥ kānanaṃ tac; chīghrair aśvair vāhinā syandanena dadarśāsīnaṃ dharmarājaṃ vivikte; sārdhaṃ draupadyā bhrātṛbhir brāhmaṇaiś ca 7 tato 'paśyad viduraṃ tūrṇam ārād; abhyāyāntaṃ satyasaṃdhaḥ sa rājā athābravīd bhrātaraṃ bhīmasenaṃ; kiṃ nu kṣattā vakṣyati naḥ sametya 8 kac cin nāyaṃ vacanāt saubalasya; samāhvātā devanāyopayāti kac cit kṣudraḥ śakunir nāyudhāni; jeṣyaty asmānpunar evākṣavatyām 9 samāhūtaḥ kena cid ādraveti; nāhaṃ śakto bhīmasenāpayātum gāṇḍīve vā saṃśayite kathaṃ cid; rājyaprāptiḥ saṃśayitā bhaven naḥ 10 tata utthāya viduraṃ pāṇḍaveyāḥ; pratyagṛhṇan nṛpate sarva eva taiḥ satkṛtaḥ sa ca tān ājamīḍho; yathocitaṃ pāṇḍuputrān sameyāt 11 samāśvastaṃ viduraṃ te nararṣabhās; tato 'pṛcchann āgamanāya hetum sa cāpi tebhyo vistarataḥ śaśaṃsa; yathāvṛtto dhṛtarāṣṭro ''mbikeyaḥ 12 [vi] avocan māṃ dhṛtarāṣṭro 'nuguptam; ajātaśatro parigṛhyābhipūjya evaṃgate samatām abbhyupetya; pathyaṃ teṣāṃ mama caiva bravīhi 13 mayāpy uktaṃ yat kṣamaṃ kauravāṇāṃ; hitaṃ pathyaṃ dhṛtarāṣṭrasya caiva tad vai pathyaṃ tan mano nābhyupaiti; tataś cāhaṃ kṣamam anyan na manye 14 paraṃ śreyaḥ pāṇḍaveyā mayoktaṃ; na me tac ca śrutavān āmbikeyaḥ yathāturasyeva hi pathyam annaṃ; na rocate smāsya tad ucyamānam 15 na śreyase nīyate 'jātaśatro; strī śrotriyasyeva gṛhe praduṣṭā bruvan na rucyai bharatarṣabhasya; patiḥ kumāryā iva ṣaṣṭivarṣaḥ 16 dhruvaṃ vināśo nṛpa kauravāṇāṃ; na vai śreyo dhṛtarāṣṭraḥ paraiti yathā parṇe puṣkarasyeva siktaṃ; jalaṃ na tiṣṭhet pathyam uktaṃ tathāsmin 17 tataḥ kruddho dhṛtarāṣṭro 'bravīn māṃ; yatra śraddhā bhārata tatra yāhi nāhaṃ bhūyaḥ kāmaye tvāṃ sahāyaṃ; mahīm imāṃ pālayituṃ puraṃ vā 18 so 'haṃ tyakto dhṛtarāṣṭreṇa rājaṃs; tvāṃ śāsitum upayātas tvarāvān tad vai sarvaṃ yan mayoktaṃ sabhāyāṃ; tad dhāryatāṃ yat pravakṣyāmi bhūyaḥ 19 kleśais tīvrair yujyamānaḥ sapatnaiḥ; kṣamāṃ kurvan kālam upāsate yaḥ saṃ vardhayan stokam ivāgnim ātmavān; sa vai bhuṅkte pṛthivīm eka eva 20 yasyāvibhaktaṃ vasu rājan sahāyais; tasya duḥkhe 'py aṃśabhājaḥ sahāyāḥ sahāyānām eṣa saṃgrahaṇe 'bhyupāyaḥ; sahāyāptau pṛthivī prāptim āhuḥ 21 satyaṃ śreṣṭhaṃ pāṇḍava niṣpralāpaṃ; tulyaṃ cānnaṃ saha bhojyaṃ sahāyaiḥ ātmā caiṣām agrato nātivarted; evaṃvṛttir vardhate bhūmipālaḥ 22 [y] evaṃ kariṣyāmi yathā bravīṣi; parāṃ buddhim upagamyāpramattaḥ yac cāpy anyad deśakālopapannaṃ; tad vai vācyaṃ tat kariṣyāmi kṛtsnam |