Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 5 Index Previous Next
|
1
[व] युयुधानस ततॊ वीरः सात्वतानां महारथः महता चतुरङ्गेण बलेनागाद युधिष्ठिरम 2 तस्य यॊधा महावीर्या नानादेशसमागताः नानाप्रहरणा वीराः शॊभयां चक्रिरे बलम 3 परश्वधैर भिण्ड बालैः शक्तितॊमरमुद्गरैः शक्त्यृष्टि परशु परासैः करवालैश च निर्मलैः 4 खड्गकार्मुकनिर्यूहैः शरैश च विविधैर अपि तैलधौतैः परकाशद्भिस तद अशॊभत वै बलम 5 तस्य मेघप्रकाशस्य शस्त्रैस तैः शॊभितस्य च बभूव रूपं सैन्यस्य मेघस्येव स विद्युतः 6 अक्षौहिणी हि सेना सा तदा यौधिष्ठिरं बलम परविश्यान्तर धधे राजन सागरं कुनदी यथा 7 तथैवाक्षौहिणीं गृह्य चेदीनाम ऋषभॊ बली धृष्टकेतुर उपागच्छत पाण्डवान अमितौजसः 8 मागधश च जयत्सेनॊ जरासंधिर महाबलः अक्षौहिण्यैव सैन्यस्य धर्मराजम उपागमत 9 तथैव पाण्ड्यॊ राजेन्द्र सागरानूपवासिभिः वृतॊ बहुविधैर यॊधैर युधिष्ठिरम उपागमत 10 तस्य सैन्यम अतीवासीत तस्मिन बलसमागमे परेक्षणीयतरं राजन सुवेषं बलवत तदा 11 दरुपदस्याप्य अभूत सेना नानादेशसमागतैः शॊभिता पुरुषैः शूरैः पुत्रैश चास्य महारथैः 12 तथैव राजा मत्स्यानां विराटॊ वाहिनीपतिः पार्वतीयैर महीपालैः सहितः पाण्डवान इयात 13 इतश चेतश च पाण्डूनां समाजग्मुर महात्मनाम अक्षौहिण्यस तु सप्तैव विविधध्वजसंकुलाः युयुत्समानाः कुरुभिः पाण्डवान समहर्षयन 14 तथैव धार्तराष्ट्रस्य हर्षं समभिवर्धयन भगदत्तॊ महीपालः सेनाम अक्षौहिणीं ददौ 15 तस्य चीनैः किरातैश च काञ्चनैर इव संवृतम बभौ बलम अनाधृष्यं कर्णिकारवनं यथा 16 तथा भूरिश्रवाः शूरः शल्यश च कुरुनन्दन दुर्यॊधनम उपायाताव अक्षौहिण्या पृथक पृथक 17 कृतवर्मा च हार्दिक्यॊ भॊजान्धकबलैः सह अक्षौहिण्यैव सेनाया दुर्यॊधनम उपागमत 18 तस्य तैः पुरुषव्याघ्रैर वनमाला धरैर बलम अशॊभत यथामत्तैर वनं परक्रीडितैर गजैः 19 जयद्रथ मुखाश चान्ये सिन्धुसौवीरवासिनः आजग्मुः पृथिवीपालाः कम्पयन्त इवाचलान 20 तेषाम अक्षौहिणी सेना बहुला विबभौ तदा विभूयमाना वातेन बहुरूपा इवाम्बुदाः 21 सुदक्षिणश च काम्बॊजॊ यवनैश च शकैस तथा उपाजगाम कौरव्यम अक्षौहिण्या विशां पते 22 तस्य सेना समावायः शलभानाम इवाबभौ स च संप्राप्य कौरव्यं तत्रैवान्तर दधे तदा 23 तथा माहिष्मती वासी नीलॊ नीलायुधैः सह महीपालॊ महावीर्यैर दक्षिणापथवासिभिः 24 आवन्त्यौ च महीपालौ महाबलसु संवृतौ पृथग अक्षौहिणीभ्यां ताव अभियातौ सुयॊधनम 25 केकयाश च नरव्याघ्राः सॊदर्याः पञ्च पार्थिवाः संहर्षयन्तः कौरव्यम अक्षौहिण्या समाद्रवन 26 इतश चेतश च सर्वेषां भूमिपानां महात्मनाम तिस्रॊ ऽनयाः समवर्तन्त वाहिन्यॊ भरतर्षभ 27 एवम एकादशावृत्ताः सेना दुर्यॊधनस्य ताः युयुत्समानाः कौन्तेयान नाना धवजसमाकुलाः 28 न हास्तिनपुरे राजन्न अवकाशॊ ऽभवत तदा राज्ञां सबलमुख्यानां पराधान्येनापि भारत 29 ततः पञ्चनदं चैव कृत्स्नं च कुरुजाङ्गलम तथा रॊहित कारण्यं मरु भूमिश च केवला 30 अहिच छत्रं कालकूटं गङ्गाकूलं च भारत वारणा वाटधानं च यामुनश चैव पर्वतः 31 एष देशः सुविस्तीर्णः परभूतधनधान्यवान बभूव कौरवेयाणां बलेन सुसमाकुलः 32 तत्र सैन्यं तथायुक्तं ददर्श स पुरॊहितः यः सपाञ्चालराजेन परेषितः कौरवान परति |
1
[v] yuyudhānas tato vīraḥ sātvatānāṃ mahārathaḥ mahatā caturaṅgeṇa balenāgād yudhiṣṭhiram 2 tasya yodhā mahāvīryā nānādeśasamāgatāḥ nānāpraharaṇā vīrāḥ śobhayāṃ cakrire balam 3 paraśvadhair bhiṇḍa bālaiḥ śaktitomaramudgaraiḥ śaktyṛṣṭi paraśu prāsaiḥ karavālaiś ca nirmalaiḥ 4 khaḍgakārmukaniryūhaiḥ śaraiś ca vividhair api tailadhautaiḥ prakāśadbhis tad aśobhata vai balam 5 tasya meghaprakāśasya śastrais taiḥ śobhitasya ca babhūva rūpaṃ sainyasya meghasyeva sa vidyutaḥ 6 akṣauhiṇī hi senā sā tadā yaudhiṣṭhiraṃ balam praviśyāntar dhadhe rājan sāgaraṃ kunadī yathā 7 tathaivākṣauhiṇīṃ gṛhya cedīnām ṛṣabho balī dhṛṣṭaketur upāgacchat pāṇḍavān amitaujasaḥ 8 māgadhaś ca jayatseno jarāsaṃdhir mahābalaḥ akṣauhiṇyaiva sainyasya dharmarājam upāgamat 9 tathaiva pāṇḍyo rājendra sāgarānūpavāsibhiḥ vṛto bahuvidhair yodhair yudhiṣṭhiram upāgamat 10 tasya sainyam atīvāsīt tasmin balasamāgame prekṣaṇīyataraṃ rājan suveṣaṃ balavat tadā 11 drupadasyāpy abhūt senā nānādeśasamāgataiḥ śobhitā puruṣaiḥ śūraiḥ putraiś cāsya mahārathaiḥ 12 tathaiva rājā matsyānāṃ virāṭo vāhinīpatiḥ pārvatīyair mahīpālaiḥ sahitaḥ pāṇḍavān iyāt 13 itaś cetaś ca pāṇḍūnāṃ samājagmur mahātmanām akṣauhiṇyas tu saptaiva vividhadhvajasaṃkulāḥ yuyutsamānāḥ kurubhiḥ pāṇḍavān samaharṣayan 14 tathaiva dhārtarāṣṭrasya harṣaṃ samabhivardhayan bhagadatto mahīpālaḥ senām akṣauhiṇīṃ dadau 15 tasya cīnaiḥ kirātaiś ca kāñcanair iva saṃvṛtam babhau balam anādhṛṣyaṃ karṇikāravanaṃ yathā 16 tathā bhūriśravāḥ śūraḥ śalyaś ca kurunandana duryodhanam upāyātāv akṣauhiṇyā pṛthak pṛthak 17 kṛtavarmā ca hārdikyo bhojāndhakabalaiḥ saha akṣauhiṇyaiva senāyā duryodhanam upāgamat 18 tasya taiḥ puruṣavyāghrair vanamālā dharair balam aśobhata yathāmattair vanaṃ prakrīḍitair gajaiḥ 19 jayadratha mukhāś cānye sindhusauvīravāsinaḥ ājagmuḥ pṛthivīpālāḥ kampayanta ivācalān 20 teṣām akṣauhiṇī senā bahulā vibabhau tadā vibhūyamānā vātena bahurūpā ivāmbudāḥ 21 sudakṣiṇaś ca kāmbojo yavanaiś ca śakais tathā upājagāma kauravyam akṣauhiṇyā viśāṃ pate 22 tasya senā samāvāyaḥ śalabhānām ivābabhau sa ca saṃprāpya kauravyaṃ tatraivāntar dadhe tadā 23 tathā māhiṣmatī vāsī nīlo nīlāyudhaiḥ saha mahīpālo mahāvīryair dakṣiṇāpathavāsibhiḥ 24 āvantyau ca mahīpālau mahābalasu saṃvṛtau pṛthag akṣauhiṇībhyāṃ tāv abhiyātau suyodhanam 25 kekayāś ca naravyāghrāḥ sodaryāḥ pañca pārthivāḥ saṃharṣayantaḥ kauravyam akṣauhiṇyā samādravan 26 itaś cetaś ca sarveṣāṃ bhūmipānāṃ mahātmanām tisro 'nyāḥ samavartanta vāhinyo bharatarṣabha 27 evam ekādaśāvṛttāḥ senā duryodhanasya tāḥ yuyutsamānāḥ kaunteyān nānā dhvajasamākulāḥ 28 na hāstinapure rājann avakāśo 'bhavat tadā rājñāṃ sabalamukhyānāṃ prādhānyenāpi bhārata 29 tataḥ pañcanadaṃ caiva kṛtsnaṃ ca kurujāṅgalam tathā rohita kāraṇyaṃ maru bhūmiś ca kevalā 30 ahic chatraṃ kālakūṭaṃ gaṅgākūlaṃ ca bhārata vāraṇā vāṭadhānaṃ ca yāmunaś caiva parvataḥ 31 eṣa deśaḥ suvistīrṇaḥ prabhūtadhanadhānyavān babhūva kauraveyāṇāṃ balena susamākulaḥ 32 tatra sainyaṃ tathāyuktaṃ dadarśa sa purohitaḥ yaḥ sapāñcālarājena preṣitaḥ kauravān prati |