Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 5 Index Previous Next
|
1
[वासु] एवम उक्ते तु गान्धार्या धृतराष्ट्रॊ जनेश्वरः दुर्यॊधनम उवाचेदं नृपमध्ये जनाधिप 2 दुर्यॊधन निबॊधेदं यद वां वक्ष्यामि पुत्रक तथा तत कुरु भद्रं ते यद्य अस्ति पितृगौरवम 3 सॊमः परजापतिः पूर्वं कुरूणां वंशवर्धनः सॊमाद बभूव षष्ठॊ वै ययातिर नहुषात्मजः 4 तस्य पुत्रा बभूवुश च पञ्च राजर्षिसत्तमाः तेषां यदुर महातेजा जयेष्ठः समभवत परभुः 5 पूरुर यवीयांश च ततॊ यॊ ऽसमाकं वंशवर्धनः शर्मिष्ठायाः संप्रसूतॊ दुहितुर वृषपर्वणः 6 यदुश च भरतश्रेष्ठ देव यान्याः सुतॊ ऽभवत दौहित्रस तात शुक्रस्य काव्यस्यामित तेजसः 7 यादवानां कुलकरॊ बलवान वीर्यसंमतः अवमेने स तु कषत्रं दर्पपूर्णः सुमन्दधीः 8 न चातिष्ठत पितुः शास्त्रे बलदर्प विमॊहितः अवमेने च पितरं भरातॄंश चाप्य अपराजितः 9 पृथिव्यां चतुरन्तायां यदुर एवाभवद बली वशे कृत्वा स नृपतीन अवसन नागसाह्वये 10 तं पिता परमक्रुद्धॊ ययातिर नहुषात्मजः शशाप पुत्रं गान्धारे राज्या च वयपरॊपयत 11 य चैनम अन्ववर्तन्त भरातरॊ बलदर्पितम शशाप तान अपि करुद्धॊ ययातिस तनयान अथ 12 यवीयांसं ततः पूरुं पुत्रं सववशवर्तिनम राज्ये निवेशयाम आस विधेयं नृपसत्तमः 13 एवं जयेष्ठॊ ऽपय अथॊत्सिक्तॊ न राज्यम अभिजायते यवीयांसॊ ऽभिजायन्ते राज्यं वृद्धॊपसेवया 14 तथैव सर्वधर्मज्ञः पितुर मम पितामहः परतीपः पृथिवीपालस तरिषु लॊकेषु विश्रुतः 15 तस्य पार्थिव सिंहस्य राज्यं धर्मेण शासतः तरयः परजज्ञिरे पुत्रा देवकल्पा यशस्विनः 16 देवापिर अभवज जयेष्ठॊ बाह्लीकस तदनन्तरम तृतीयः शंतनुस तात धृतिमान मे पितामहः 17 देवापिस तु महातेजास तवग दॊषी राजसत्तमः धार्मिकः सत्यवादी च पितुः शुश्रूषणे रतः 18 पौरजानपदानां च संमतः साधु सत्कृतः सर्वेषां बालवृद्धानां देवापिर हृदयंगमः 19 पराज्ञश च सत्यसंधश च सर्वभूतहिते रतः वर्तमानः पितुः शास्त्रे बराह्मणानां तथैव च 20 बाह्लीकस्य परियॊ भराता शंतनॊश च महात्मनः सौभ्रात्रं च परं तेषां सहितानां महात्मनाम 21 अथ कालस्य पर्याये वृद्धॊ नृपतिसत्तमः संभारान अभिषेकार्थं कारयाम आस शास्त्रतः मङ्गलानि च सर्वाणि कारयाम आस चाभिभूः 22 तं बराह्मणाश च वृद्धाश च पौरजानपदैः सह सर्वे निवारयाम आसुर देवापेर अभिषेचनम 23 स तच छरुत्वा तु नृपतिर अभिषेकनिवारणम अश्रुकण्ठॊ ऽभवद राजा पर्यशॊचत चात्मजम 24 एवं वदान्यॊ धर्मज्ञः सत्यसंधश च सॊ ऽभवत परियः परजानाम अपि संस तवग दॊषेण परदूषितः 25 हीनाङ्गं पृथिवीपालं नाभिनन्दन्ति देवताः इति कृत्वा नृपश्रेष्ठं परत्यषेधन दविजर्षभाः 26 ततः परव्यथितात्मासौ पुत्रशॊकसमन्वितः ममार तं मृतं दृट्वा देवापिः संश्रितॊ वनम 27 बाह्लीकॊ मातुलकुले तयक्त्वा राज्यं वयवस्थितः पितृभ्रातॄन परित्यज्य पराप्तवान पुरम ऋद्धिमत 28 बाह्लीकेन तव अनुज्ञातः शंतनुर लॊकविश्रुतः पितर्य उपरते राजन राजा राज्यम अकारयत 29 तथैवाहं मतिमता परिचिन्त्येह पाण्डुना जयेष्ठः परभ्रंशितॊ राज्याद धीनाङ्ग इति भारत 30 पाण्डुस तु राज्यं संप्राप्तः कनीयान अपि सन नृपः विनाशे तस्य पुत्राणाम इदं राज्यम अरिंदम मय्य अभागिनि राज्याय कथं तवं राज्यम इच्छसि 31 युधिष्ठिरॊ राजपुत्रॊ महात्मा; नयायागतं राज्यम इदं च तस्य स कौरवस्यास्य जनस्य भर्ता; परशासिता चैव महानुभावः 32 स सत्यसंधः सतताप्रमत्तः; शास्त्रे सथितॊ बन्धुजनस्य साधुः परियः परजानां सुहृद अनुकम्पी; जितेन्द्रियः साधु जनस्य भर्ता 33 कषमा तितिक्षा दम आर्जवं च; सत्यव्रतत्वं शरुतम अप्रमादः भूतानुकम्पा हय अनुशासनं च; युधिष्ठिरे राजगुणाः समस्ताः 34 अराज पुत्रस तवम अनार्य वृत्तॊ; लुब्धस तथा बन्धुषु पापबुद्धिः करमागतं राज्यम इदं परेषां; हर्तुं कथं शक्ष्यसि दुर्विनीतः 35 परयच्छ राज्यार्थम अपेतमॊहः; सवाहनं तवं सपरिच्छदं च ततॊ ऽवशेषं तव जीवितस्य; सहानुजस्यैव भवेन नरेन्द्र |
1
[vāsu] evam ukte tu gāndhāryā dhṛtarāṣṭro janeśvaraḥ duryodhanam uvācedaṃ nṛpamadhye janādhipa 2 duryodhana nibodhedaṃ yad vāṃ vakṣyāmi putraka tathā tat kuru bhadraṃ te yady asti pitṛgauravam 3 somaḥ prajāpatiḥ pūrvaṃ kurūṇāṃ vaṃśavardhanaḥ somād babhūva ṣaṣṭho vai yayātir nahuṣātmajaḥ 4 tasya putrā babhūvuś ca pañca rājarṣisattamāḥ teṣāṃ yadur mahātejā jyeṣṭhaḥ samabhavat prabhuḥ 5 pūrur yavīyāṃś ca tato yo 'smākaṃ vaṃśavardhanaḥ śarmiṣṭhāyāḥ saṃprasūto duhitur vṛṣaparvaṇaḥ 6 yaduś ca bharataśreṣṭha deva yānyāḥ suto 'bhavat dauhitras tāta śukrasya kāvyasyāmita tejasaḥ 7 yādavānāṃ kulakaro balavān vīryasaṃmataḥ avamene sa tu kṣatraṃ darpapūrṇaḥ sumandadhīḥ 8 na cātiṣṭhat pituḥ śāstre baladarpa vimohitaḥ avamene ca pitaraṃ bhrātṝṃś cāpy aparājitaḥ 9 pṛthivyāṃ caturantāyāṃ yadur evābhavad balī vaśe kṛtvā sa nṛpatīn avasan nāgasāhvaye 10 taṃ pitā paramakruddho yayātir nahuṣātmajaḥ śaśāpa putraṃ gāndhāre rājyā ca vyaparopayat 11 ya cainam anvavartanta bhrātaro baladarpitam śaśāpa tān api kruddho yayātis tanayān atha 12 yavīyāṃsaṃ tataḥ pūruṃ putraṃ svavaśavartinam rājye niveśayām āsa vidheyaṃ nṛpasattamaḥ 13 evaṃ jyeṣṭho 'py athotsikto na rājyam abhijāyate yavīyāṃso 'bhijāyante rājyaṃ vṛddhopasevayā 14 tathaiva sarvadharmajñaḥ pitur mama pitāmahaḥ pratīpaḥ pṛthivīpālas triṣu lokeṣu viśrutaḥ 15 tasya pārthiva siṃhasya rājyaṃ dharmeṇa śāsataḥ trayaḥ prajajñire putrā devakalpā yaśasvinaḥ 16 devāpir abhavaj jyeṣṭho bāhlīkas tadanantaram tṛtīyaḥ śaṃtanus tāta dhṛtimān me pitāmahaḥ 17 devāpis tu mahātejās tvag doṣī rājasattamaḥ dhārmikaḥ satyavādī ca pituḥ śuśrūṣaṇe rataḥ 18 paurajānapadānāṃ ca saṃmataḥ sādhu satkṛtaḥ sarveṣāṃ bālavṛddhānāṃ devāpir hṛdayaṃgamaḥ 19 prājñaś ca satyasaṃdhaś ca sarvabhūtahite rataḥ vartamānaḥ pituḥ śāstre brāhmaṇānāṃ tathaiva ca 20 bāhlīkasya priyo bhrātā śaṃtanoś ca mahātmanaḥ saubhrātraṃ ca paraṃ teṣāṃ sahitānāṃ mahātmanām 21 atha kālasya paryāye vṛddho nṛpatisattamaḥ saṃbhārān abhiṣekārthaṃ kārayām āsa śāstrataḥ maṅgalāni ca sarvāṇi kārayām āsa cābhibhūḥ 22 taṃ brāhmaṇāś ca vṛddhāś ca paurajānapadaiḥ saha sarve nivārayām āsur devāper abhiṣecanam 23 sa tac chrutvā tu nṛpatir abhiṣekanivāraṇam aśrukaṇṭho 'bhavad rājā paryaśocata cātmajam 24 evaṃ vadānyo dharmajñaḥ satyasaṃdhaś ca so 'bhavat priyaḥ prajānām api saṃs tvag doṣeṇa pradūṣitaḥ 25 hīnāṅgaṃ pṛthivīpālaṃ nābhinandanti devatāḥ iti kṛtvā nṛpaśreṣṭhaṃ pratyaṣedhan dvijarṣabhāḥ 26 tataḥ pravyathitātmāsau putraśokasamanvitaḥ mamāra taṃ mṛtaṃ dṛṭvā devāpiḥ saṃśrito vanam 27 bāhlīko mātulakule tyaktvā rājyaṃ vyavasthitaḥ pitṛbhrātṝn parityajya prāptavān puram ṛddhimat 28 bāhlīkena tv anujñātaḥ śaṃtanur lokaviśrutaḥ pitary uparate rājan rājā rājyam akārayat 29 tathaivāhaṃ matimatā paricintyeha pāṇḍunā jyeṣṭhaḥ prabhraṃśito rājyād dhīnāṅga iti bhārata 30 pāṇḍus tu rājyaṃ saṃprāptaḥ kanīyān api san nṛpaḥ vināśe tasya putrāṇām idaṃ rājyam ariṃdama mayy abhāgini rājyāya kathaṃ tvaṃ rājyam icchasi 31 yudhiṣṭhiro rājaputro mahātmā; nyāyāgataṃ rājyam idaṃ ca tasya sa kauravasyāsya janasya bhartā; praśāsitā caiva mahānubhāvaḥ 32 sa satyasaṃdhaḥ satatāpramattaḥ; śāstre sthito bandhujanasya sādhuḥ priyaḥ prajānāṃ suhṛda anukampī; jitendriyaḥ sādhu janasya bhartā 33 kṣamā titikṣā dama ārjavaṃ ca; satyavratatvaṃ śrutam apramādaḥ bhūtānukampā hy anuśāsanaṃ ca; yudhiṣṭhire rājaguṇāḥ samastāḥ 34 arāja putras tvam anārya vṛtto; lubdhas tathā bandhuṣu pāpabuddhiḥ kramāgataṃ rājyam idaṃ pareṣāṃ; hartuṃ kathaṃ śakṣyasi durvinītaḥ 35 prayaccha rājyārtham apetamohaḥ; savāhanaṃ tvaṃ saparicchadaṃ ca tato 'vaśeṣaṃ tava jīvitasya; sahānujasyaiva bhaven narendra |