Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 6 Index Previous Next
|
1
[भस] ततः स भगवान देवॊ लॊकानां परमेश्वरः बरह्माणं परत्युवाचेदं सनिग्धगम्भीरया गिरा 2 विदितं तात यॊगान मे सर्वम एतत तवेप्सितम तथा तद भवितेत्य उक्त्वा तत्रैवान्तरधीयत 3 ततॊ देवर्षिगन्धर्वा विस्मयं परमं गताः कौतूहलपराः सर्वे पितामहम अथाब्रुवन 4 कॊ नव अयं यॊ भगवता परणम्य विनयाद विभॊ वाग्भिः सतुतॊ वरिष्ठाभिः शरॊतुम इच्छाम तं वयम 5 एवम उक्तस तु भगवान परत्युवाच पितामहः देवब्रह्मर्षिगन्धर्वान सर्वान मधुरया गिरा 6 यत तत्परं भविष्यं च भवितव्यं च यत परम भूतात्मा यः परभुश चैव बरह्म यच च परं पदम 7 तेनास्मि कृतसंवादः परसन्नेन सुरर्षभाः जगतॊ ऽनुग्रहार्थाय याचितॊ मे जगत्पतिः 8 मानुषं लॊकम आतिष्ठ वासुदेव इति शरुतः असुराणां वधार्थाय संभवस्व महीतले 9 संग्रामे निहता ये ते दैत्यदानवराक्षसाः त इमे नृषु संभूता घॊररूपा महाबलाः 10 तेषां वधार्थं भगवान नरेण सहितॊ वशी मानुषीं यॊनिम आस्थाय चरिष्यति महीतले 11 नरनारायणौ यौ तौ पुराणाव ऋषिसत्तमौ सहितौ मानुषे लॊके संभूताव अमितद्युती 12 अजेयौ समरे यत्तौ सहिताव अमरैर अपि मूढास तव एतौ न जानन्ति नरनारायणाव ऋषी 13 तस्याहम आत्मजॊ बरह्मा सर्वस्य जगतः पतिः वासुदेवॊ ऽरचनीयॊ वः सर्वलॊकमहेश्वरः 14 तथा मनुष्यॊ ऽयम इति कदा चित सुरसत्तमाः नावज्ञेयॊ महावीर्यः शङ्खचक्रगदाधरः 15 एतत परमकं गुह्यम एतत परमकं यशः एतत परमकं बरह्म एतत परमकं यशः 16 एतद अक्षरम अव्यक्तम एतत तच छाश्वतं महत एतत पुरुषसंज्ञं वै गीयते जञायते न च 17 एतत परमकं तेज एतत परमकं सुखम एतत परमकं सत्यं कीर्तितं विश्वकर्मणा 18 तस्मात सर्वैः सुरैः सेन्द्रैर लॊकैश चामितविक्रमः नावज्ञेयॊ वासुदेवॊ मानुषॊ ऽयम इति परभुः 19 यश च मानुषमात्रॊ ऽयम इति बरूयात सुमन्दधीः हृषीकेशम अवज्ञानात तम आहुः पुरुषाधमम 20 यॊगिनं तं महात्मानं परविष्टं मानुषीं तनुम अवमन्येद वासुदेवं तम आहुस तामसं जनाः 21 देवं चराचरात्मानं शरीवत्साङ्कं सुवर्चसम पद्मनाभं न जानाति तम आहुस तामसं जनाः 22 किरीटकौस्तुभ धरं मित्राणाम अभयंकरम अवजानन महात्मानं घॊरे तमसि मज्जति 23 एवं विदित्वा तत्त्वार्थं लॊकानाम ईश्वरेश्वरः वासुदेवॊ नमः कार्यः सर्वलॊकैः सुरॊत्तमाः 24 एवम उक्त्वा स भगवान सर्वान देवगणान पुरा विसृज्य सर्वलॊकात्मा जगाम भवनं सवकम 25 ततॊ देवाः स गन्धर्वा मुनयॊ ऽपसरसॊ ऽपि च कथां तां बरह्मणा गीतां शरुत्वा परीता दिवं ययुः 26 एतच छरुतं मया तात ऋषीणां भावितात्मना वासुदेवं कथयतां समवाये पुरातनम 27 जामदग्न्यस्य रामस्य मार्कण्डेयस्य धीमतः वयास नारदयॊश चापि शरुतं शरुतविशारद 28 एतम अर्थं च विज्ञाय शरुत्वा च परभुम अव्ययम वासुदेवं महात्मानं लॊकानाम ईश्वरेश्वरम 29 यस्यासाव आत्मजॊ बरह्मा सर्वस्य जगतः पिता कथं न वासुदेवॊ ऽयम अर्च्यश चेज्यश च मानवैः 30 वारितॊ ऽसि पुरा तात मुनिभिर वेदपारगैः मा गच्छ संयुगं तेन वासुदेवेन धीमता मा पाण्डवैः सार्थम इति तच च मॊहान न बुध्यसे 31 मन्ये तवां राक्षसं करूरं तथा चासि तमॊवृतः यस्माद दविषसि गॊविन्दं पाण्डवं च धनंजयम नरनारायणौ देवौ नान्यॊ दविष्याद धि मानवः 32 तस्माद बरवीमि ते राजन्न एष वै शाश्वतॊ ऽवययः सर्वलॊकमयॊ नित्यः शास्ता धाता धरॊ धरुवः 33 लॊकान धारयते यस तरींश चराचरगुरुः परभुः यॊद्धा जयश च जेता च सर्वप्रकृतिर ईश्वरः 34 राजन सत्त्वमयॊ हय एष तमॊ रागविवर्जितः यतः कृष्णस ततॊ धर्मॊ यतॊ धर्मस ततॊ जयः 35 तस्य माहात्म्य यॊगेन यॊगेनात्मन एव च धृताः पाण्डुसुता राजञ जयश चैषां भविष्यति 36 शरेयॊ युक्तां सदा बुद्धिं पाण्डवानां दधाति यः बलं चैव रणे नित्यं भयेभ्यश चैव रक्षति 37 स एष शाश्वतॊ देवः सर्वगुह्यमयः शिवः वासुदेव इति जञेयॊ यन मां पृच्छसि भारत 38 बराह्मणैः कषत्रियैर वैश्यैः शूद्रैश च कृतलक्षणैः सेव्यते ऽभयर्च्यते चैव नित्ययुक्तैः सवकर्मभिः 39 दवापरस्य युगस्यान्ते आदौ कलियुगस्य च सात्वतं विधिम आस्थाय गीतः संकर्षणेन यः 40 स एष सर्वासुरमर्त्यलॊकं; समुद्रकक्ष्यान्तरिताः पुरीश च युगे युगे मानुषं चैव वासं; पुनः पुनः सृजते वासुदेवः |
1
[bhs] tataḥ sa bhagavān devo lokānāṃ parameśvaraḥ brahmāṇaṃ pratyuvācedaṃ snigdhagambhīrayā girā 2 viditaṃ tāta yogān me sarvam etat tavepsitam tathā tad bhavitety uktvā tatraivāntaradhīyata 3 tato devarṣigandharvā vismayaṃ paramaṃ gatāḥ kautūhalaparāḥ sarve pitāmaham athābruvan 4 ko nv ayaṃ yo bhagavatā praṇamya vinayād vibho vāgbhiḥ stuto variṣṭhābhiḥ śrotum icchāma taṃ vayam 5 evam uktas tu bhagavān pratyuvāca pitāmahaḥ devabrahmarṣigandharvān sarvān madhurayā girā 6 yat tatparaṃ bhaviṣyaṃ ca bhavitavyaṃ ca yat param bhūtātmā yaḥ prabhuś caiva brahma yac ca paraṃ padam 7 tenāsmi kṛtasaṃvādaḥ prasannena surarṣabhāḥ jagato 'nugrahārthāya yācito me jagatpatiḥ 8 mānuṣaṃ lokam ātiṣṭha vāsudeva iti śrutaḥ asurāṇāṃ vadhārthāya saṃbhavasva mahītale 9 saṃgrāme nihatā ye te daityadānavarākṣasāḥ ta ime nṛṣu saṃbhūtā ghorarūpā mahābalāḥ 10 teṣāṃ vadhārthaṃ bhagavān nareṇa sahito vaśī mānuṣīṃ yonim āsthāya cariṣyati mahītale 11 naranārāyaṇau yau tau purāṇāv ṛṣisattamau sahitau mānuṣe loke saṃbhūtāv amitadyutī 12 ajeyau samare yattau sahitāv amarair api mūḍhās tv etau na jānanti naranārāyaṇāv ṛṣī 13 tasyāham ātmajo brahmā sarvasya jagataḥ patiḥ vāsudevo 'rcanīyo vaḥ sarvalokamaheśvaraḥ 14 tathā manuṣyo 'yam iti kadā cit surasattamāḥ nāvajñeyo mahāvīryaḥ śaṅkhacakragadādharaḥ 15 etat paramakaṃ guhyam etat paramakaṃ yaśaḥ etat paramakaṃ brahma etat paramakaṃ yaśaḥ 16 etad akṣaram avyaktam etat tac chāśvataṃ mahat etat puruṣasaṃjñaṃ vai gīyate jñāyate na ca 17 etat paramakaṃ teja etat paramakaṃ sukham etat paramakaṃ satyaṃ kīrtitaṃ viśvakarmaṇā 18 tasmāt sarvaiḥ suraiḥ sendrair lokaiś cāmitavikramaḥ nāvajñeyo vāsudevo mānuṣo 'yam iti prabhuḥ 19 yaś ca mānuṣamātro 'yam iti brūyāt sumandadhīḥ hṛṣīkeśam avajñānāt tam āhuḥ puruṣādhamam 20 yoginaṃ taṃ mahātmānaṃ praviṣṭaṃ mānuṣīṃ tanum avamanyed vāsudevaṃ tam āhus tāmasaṃ janāḥ 21 devaṃ carācarātmānaṃ śrīvatsāṅkaṃ suvarcasam padmanābhaṃ na jānāti tam āhus tāmasaṃ janāḥ 22 kirīṭakaustubha dharaṃ mitrāṇām abhayaṃkaram avajānan mahātmānaṃ ghore tamasi majjati 23 evaṃ viditvā tattvārthaṃ lokānām īśvareśvaraḥ vāsudevo namaḥ kāryaḥ sarvalokaiḥ surottamāḥ 24 evam uktvā sa bhagavān sarvān devagaṇān purā visṛjya sarvalokātmā jagāma bhavanaṃ svakam 25 tato devāḥ sa gandharvā munayo 'psaraso 'pi ca kathāṃ tāṃ brahmaṇā gītāṃ śrutvā prītā divaṃ yayuḥ 26 etac chrutaṃ mayā tāta ṛṣīṇāṃ bhāvitātmanā vāsudevaṃ kathayatāṃ samavāye purātanam 27 jāmadagnyasya rāmasya mārkaṇḍeyasya dhīmataḥ vyāsa nāradayoś cāpi śrutaṃ śrutaviśārada 28 etam arthaṃ ca vijñāya śrutvā ca prabhum avyayam vāsudevaṃ mahātmānaṃ lokānām īśvareśvaram 29 yasyāsāv ātmajo brahmā sarvasya jagataḥ pitā kathaṃ na vāsudevo 'yam arcyaś cejyaś ca mānavaiḥ 30 vārito 'si purā tāta munibhir vedapāragaiḥ mā gaccha saṃyugaṃ tena vāsudevena dhīmatā mā pāṇḍavaiḥ sārtham iti tac ca mohān na budhyase 31 manye tvāṃ rākṣasaṃ krūraṃ tathā cāsi tamovṛtaḥ yasmād dviṣasi govindaṃ pāṇḍavaṃ ca dhanaṃjayam naranārāyaṇau devau nānyo dviṣyād dhi mānavaḥ 32 tasmād bravīmi te rājann eṣa vai śāśvato 'vyayaḥ sarvalokamayo nityaḥ śāstā dhātā dharo dhruvaḥ 33 lokān dhārayate yas trīṃś carācaraguruḥ prabhuḥ yoddhā jayaś ca jetā ca sarvaprakṛtir īśvaraḥ 34 rājan sattvamayo hy eṣa tamo rāgavivarjitaḥ yataḥ kṛṣṇas tato dharmo yato dharmas tato jayaḥ 35 tasya māhātmya yogena yogenātmana eva ca dhṛtāḥ pāṇḍusutā rājañ jayaś caiṣāṃ bhaviṣyati 36 śreyo yuktāṃ sadā buddhiṃ pāṇḍavānāṃ dadhāti yaḥ balaṃ caiva raṇe nityaṃ bhayebhyaś caiva rakṣati 37 sa eṣa śāśvato devaḥ sarvaguhyamayaḥ śivaḥ vāsudeva iti jñeyo yan māṃ pṛcchasi bhārata 38 brāhmaṇaiḥ kṣatriyair vaiśyaiḥ śūdraiś ca kṛtalakṣaṇaiḥ sevyate 'bhyarcyate caiva nityayuktaiḥ svakarmabhiḥ 39 dvāparasya yugasyānte ādau kaliyugasya ca sātvataṃ vidhim āsthāya gītaḥ saṃkarṣaṇena yaḥ 40 sa eṣa sarvāsuramartyalokaṃ; samudrakakṣyāntaritāḥ purīś ca yuge yuge mānuṣaṃ caiva vāsaṃ; punaḥ punaḥ sṛjate vāsudevaḥ |