Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 7 Index Previous Next
|
1
[स] बृहत कषत्रम अथायान्तं केकयं दृढविक्रमम कषेमधूर्तिर महाराज विव्याधॊरसि मार्गणैः 2 बृहत कषत्रस तु तं राजा नवत्या नतपर्वणाम आजघ्ने तवरितॊ युद्धे दरॊणानीक बिभित्सया 3 कषेमधूर्तिस तु संक्रुद्धः केकयस्य महात्मनः धनुश चिच्छेद भल्लेन पीतेन निशितेन च 4 अथैनं छिन्नधन्वानं शरेण नतपर्वणा विव्याध हृदये तूर्णं परवरं सर्वधन्विनाम 5 अथान्यद धनुर आदाय बृहत कषत्रॊ हसन्न इव वयश्व सूत धवजं चक्रे कषेमधूर्तिं महारथम 6 ततॊ ऽपरेण भल्लेन पीतेन निशितेन च जहार नृपतेः कायाच छिरॊ जवलितकुण्डलम 7 त छिन्नं सहसा तस्य शिरः कुञ्चितमूर्धजम स किरीटं महीं पराप्य बभौ जयॊतिर इवाम्बरात 8 तं निहत्य रणे हृष्टॊ बृहत कषत्रॊ महारथः सहसाभ्यपतत सैन्यं तावकं पार्थ कारणात 9 धृष्टकेतुम अथायान्तं दरॊण हेतॊः पराक्रमी वीर धन्वा महेष्वासॊ वारयाम आस भारत 10 तौ परस्परम आसाद्य शरदंष्ट्रौ तरस्विनौ शरैर अनेकसाहस्रैर अन्यॊन्यम अभिजघ्नतुः 11 ताव उभौ नरशार्दूलौ युयुधाते परस्परम महावने तीव्रमदौ वारणाव इव यूथपौ 12 गिरिगह्वरम आसाद्य शार्दूलाव इव रॊषितौ युयुधाते महावीर्यौ परस्परजिघांसया 13 तद युद्धम आसीत तुमुलं परेक्षणीयं विशां पते सिद्धचारणसंघानां विस्मयाद्भुत दर्शनम 14 वीर धन्वा ततः करुद्धॊ धृष्टकेतॊः शरासनम दविधा चिच्छेद भल्लेन परहसन्न इव भारत 15 तद उत्सृज्य धनुश छिन्नं चेदिराजॊ महारथः शक्तिं जग्राह विपुलां रुक्मदण्डाम अयस्मयीम 16 तां तु शक्तिं महावीर्यां दॊर्भ्याम आयम्य भारत चिक्षेप सहसा यत्तॊ वीर धन्व रथं परति 17 स तया वीर घातिन्या शक्त्या तव अभिहतॊ भृशम निर्भिन्नहृदयस तूर्णं निपपात रथान महीम 18 तस्मिन विनिहते शूरे तरिगर्तानां महारथे बलं ते ऽभज्यत विभॊ पाण्डवेयैः समन्ततः 19 सहदेवे ततः षष्टिं सायकान दुर्मुखॊ ऽकषिपत ननाद च महानादं तर्जयन पाण्डवं रणे 20 मद्रेयस तु ततः करुद्धॊ दुर्मुखं दशभिः शरैः भराता भरातरम आयान्तं विव्याध परहसन्न इव 21 तं रणे रभसं दृष्ट्वा सहदेवं महाबलम दुर्मुखॊ नवभिर बाणैस ताडयाम आस भारत 22 दुर्मुखस्य तु भल्लेन छित्वा केतुं महाबलः जघान चतुरॊ वाहांश चतुर्भिर निशितैः शरैः 23 अथापरेण भल्लेन पीतेन निशितेन च चिच्छेद सारथेः कायाच छिरॊ जवलितकुण्डलम 24 कषुरप्रेण च तीक्ष्णेन कौरव्यस्य महद धनुः सहदेवॊ रणे छित्त्वा तं च विव्याध पञ्चभिः 25 हताश्वं तु रथं तयक्त्वा दुर्मुखॊ विमनास तदा आरुरॊह रथं राजन निरमित्रस्य भारत 26 सहदेवस ततः करुद्धॊ निरमित्रं महाहवे जघान पृतना मध्ये भल्लेन परवीरहा 27 स पपात रथॊपस्थन निरमित्रॊ जनेश्वरः तरिगर्तराजस्य सुतॊ वयथयंस तव वाहिनीम 28 तं तु हत्वा महाबाहुः सहदेवॊ वयरॊचत यथा दाशरथी रामः खरं हत्वा महाबलम 29 हाहाकारॊ महान आसीत तरिगर्तानां जनेश्वर राजपुत्रं हतं दृष्ट्वा निरमित्रं महाबलम 30 नकुलस ते सुतं राजन विकर्णं पृथुलॊचनम मुहूर्ताज जितवान संख्ये तद अद्भुतम इवाभवत 31 सात्यकिं वयाघ्रदत्तस तु शरैः संनतपर्वभिः चक्रे ऽदृश्यं साश्वसूतं स धवजं पृतनान्तरे 32 तान निवार्य शराञ शूरः शैनेयः कृतहस्तवत साश्वसूत धवजं बाणैर वयाघ्रदत्तम अपातयत 33 कुमारे निहते तस्मिन मगधस्य सुते परभॊ मागधाः सर्वतॊ यत्ता युयुधानम उपाद्रवन 34 विसृजन्तः शरांश चैव तॊमरांश च सहस्रशः भिण्डिपालांस तथा परासान मुद्गरान मुसलान अपि 35 अयॊधयन रणे शूराः सात्वतं युद्धदुर्मदम तांस तु सर्वान सबलवान सात्यक्तिर युद्धदुर्मदः नातिकृच्छ्राद धसन्न एव विजिग्ये पुरुषर्षभ 36 मागधन दरवतॊ दृष्ट्वा हतशेषान समन्ततः बलं ते ऽभज्यत विभॊ युयुधान शरार्दितम 37 नाशयित्वा रणे सैन्यं तवदीयं माधवॊत्तमः विधुन्वानॊ धनुःश्रेष्ठं वयभ्राजत महायशाः 38 भज्यमानं बलं राजन सात्वतेन महात्मना नाभ्यवर्तत युद्धाय तरासितं दीर्घबाहुना 39 ततॊ दरॊणॊ भृशं करुद्धः सहसॊद्वृत्य चक्षुषी सात्यकिं सत्यकर्माणं सवयम एवाभिदुद्रुवे |
1
[s] bṛhat kṣatram athāyāntaṃ kekayaṃ dṛḍhavikramam kṣemadhūrtir mahārāja vivyādhorasi mārgaṇaiḥ 2 bṛhat kṣatras tu taṃ rājā navatyā nataparvaṇām ājaghne tvarito yuddhe droṇānīka bibhitsayā 3 kṣemadhūrtis tu saṃkruddhaḥ kekayasya mahātmanaḥ dhanuś ciccheda bhallena pītena niśitena ca 4 athainaṃ chinnadhanvānaṃ śareṇa nataparvaṇā vivyādha hṛdaye tūrṇaṃ pravaraṃ sarvadhanvinām 5 athānyad dhanur ādāya bṛhat kṣatro hasann iva vyaśva sūta dhvajaṃ cakre kṣemadhūrtiṃ mahāratham 6 tato 'pareṇa bhallena pītena niśitena ca jahāra nṛpateḥ kāyāc chiro jvalitakuṇḍalam 7 ta chinnaṃ sahasā tasya śiraḥ kuñcitamūrdhajam sa kirīṭaṃ mahīṃ prāpya babhau jyotir ivāmbarāt 8 taṃ nihatya raṇe hṛṣṭo bṛhat kṣatro mahārathaḥ sahasābhyapatat sainyaṃ tāvakaṃ pārtha kāraṇāt 9 dhṛṣṭaketum athāyāntaṃ droṇa hetoḥ parākramī vīra dhanvā maheṣvāso vārayām āsa bhārata 10 tau parasparam āsādya śaradaṃṣṭrau tarasvinau śarair anekasāhasrair anyonyam abhijaghnatuḥ 11 tāv ubhau naraśārdūlau yuyudhāte parasparam mahāvane tīvramadau vāraṇāv iva yūthapau 12 girigahvaram āsādya śārdūlāv iva roṣitau yuyudhāte mahāvīryau parasparajighāṃsayā 13 tad yuddham āsīt tumulaṃ prekṣaṇīyaṃ viśāṃ pate siddhacāraṇasaṃghānāṃ vismayādbhuta darśanam 14 vīra dhanvā tataḥ kruddho dhṛṣṭaketoḥ śarāsanam dvidhā ciccheda bhallena prahasann iva bhārata 15 tad utsṛjya dhanuś chinnaṃ cedirājo mahārathaḥ śaktiṃ jagrāha vipulāṃ rukmadaṇḍām ayasmayīm 16 tāṃ tu śaktiṃ mahāvīryāṃ dorbhyām āyamya bhārata cikṣepa sahasā yatto vīra dhanva rathaṃ prati 17 sa tayā vīra ghātinyā śaktyā tv abhihato bhṛśam nirbhinnahṛdayas tūrṇaṃ nipapāta rathān mahīm 18 tasmin vinihate śūre trigartānāṃ mahārathe balaṃ te 'bhajyata vibho pāṇḍaveyaiḥ samantataḥ 19 sahadeve tataḥ ṣaṣṭiṃ sāyakān durmukho 'kṣipat nanāda ca mahānādaṃ tarjayan pāṇḍavaṃ raṇe 20 madreyas tu tataḥ kruddho durmukhaṃ daśabhiḥ śaraiḥ bhrātā bhrātaram āyāntaṃ vivyādha prahasann iva 21 taṃ raṇe rabhasaṃ dṛṣṭvā sahadevaṃ mahābalam durmukho navabhir bāṇais tāḍayām āsa bhārata 22 durmukhasya tu bhallena chitvā ketuṃ mahābalaḥ jaghāna caturo vāhāṃś caturbhir niśitaiḥ śaraiḥ 23 athāpareṇa bhallena pītena niśitena ca ciccheda sāratheḥ kāyāc chiro jvalitakuṇḍalam 24 kṣurapreṇa ca tīkṣṇena kauravyasya mahad dhanuḥ sahadevo raṇe chittvā taṃ ca vivyādha pañcabhiḥ 25 hatāśvaṃ tu rathaṃ tyaktvā durmukho vimanās tadā āruroha rathaṃ rājan niramitrasya bhārata 26 sahadevas tataḥ kruddho niramitraṃ mahāhave jaghāna pṛtanā madhye bhallena paravīrahā 27 sa papāta rathopasthan niramitro janeśvaraḥ trigartarājasya suto vyathayaṃs tava vāhinīm 28 taṃ tu hatvā mahābāhuḥ sahadevo vyarocata yathā dāśarathī rāmaḥ kharaṃ hatvā mahābalam 29 hāhākāro mahān āsīt trigartānāṃ janeśvara rājaputraṃ hataṃ dṛṣṭvā niramitraṃ mahābalam 30 nakulas te sutaṃ rājan vikarṇaṃ pṛthulocanam muhūrtāj jitavān saṃkhye tad adbhutam ivābhavat 31 sātyakiṃ vyāghradattas tu śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ cakre 'dṛśyaṃ sāśvasūtaṃ sa dhvajaṃ pṛtanāntare 32 tān nivārya śarāñ śūraḥ śaineyaḥ kṛtahastavat sāśvasūta dhvajaṃ bāṇair vyāghradattam apātayat 33 kumāre nihate tasmin magadhasya sute prabho māgadhāḥ sarvato yattā yuyudhānam upādravan 34 visṛjantaḥ śarāṃś caiva tomarāṃś ca sahasraśaḥ bhiṇḍipālāṃs tathā prāsān mudgarān musalān api 35 ayodhayan raṇe śūrāḥ sātvataṃ yuddhadurmadam tāṃs tu sarvān sabalavān sātyaktir yuddhadurmadaḥ nātikṛcchrād dhasann eva vijigye puruṣarṣabha 36 māgadhan dravato dṛṣṭvā hataśeṣān samantataḥ balaṃ te 'bhajyata vibho yuyudhāna śarārditam 37 nāśayitvā raṇe sainyaṃ tvadīyaṃ mādhavottamaḥ vidhunvāno dhanuḥśreṣṭhaṃ vyabhrājata mahāyaśāḥ 38 bhajyamānaṃ balaṃ rājan sātvatena mahātmanā nābhyavartata yuddhāya trāsitaṃ dīrghabāhunā 39 tato droṇo bhṛśaṃ kruddhaḥ sahasodvṛtya cakṣuṣī sātyakiṃ satyakarmāṇaṃ svayam evābhidudruve |