Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 9 Index Previous Next
|
1
[स] अर्जुनॊ दरौणिना विद्धॊ युद्धे बहुभिर आयसैः तस्य चानुचरैः शूरैस तरिगर्तानां महारथैः दरौणिं विव्याध समरे तरिभिर एव शिला मुखैः 2 तथेतरान महेष्वासान दवाभ्यां दवाभ्यां धनंजयः भूयश चैव महाबाहुः शरवर्षैर अवाकिरत 3 शरकण्टकितास ते तु तावका भरतर्षभ न जाहुः सामरे पार्थं वध्यमानाः शितैः शरैः 4 ते ऽरजुनं रथवंशेन दरॊणपुत्र पुरॊगमाः अयॊधयन्त समरे परिवार्य महारथाः 5 तैस तु कषिप्ताः शरा राजन कार्तस्वरविभूषिताः अर्जुनस्य रथॊपस्थं पूरयाम आसुर अञ्जसा 6 तथा कृष्णौ महेष्वासौ वृषभौ सर्वधन्विनाम शरैर वीक्ष्य वितुन्नाङ्गौ परहृष्टौ युद्धदुर्मदौ 7 कूबरं रथचक्राणि ईषा यॊक्त्राणि चाभिभॊ युगं चैवानुकर्षं च शरभूतम अभूत तदा 8 नैतादृशं दृष्टपूर्वं राजन नैव च नः शरुतम यादृशं तत्र पार्थस्य तावकाः संप्रचक्रिरे 9 स रथः सर्वतॊ भाति चित्रपुङ्खैः शितैः शरैः उल्का शतैः संप्रदीप्तं विमानम इव भूतले 10 ततॊ ऽरजुनॊ महाराज शरैः संनतपर्वभिः अवाकिरत तां पृतनां मेघॊ वृष्ट्या यथाचलम 11 ते वध्यमानाः समरे पार्था नामाङ्कितैः शरैः पार्थ भूतम अमन्यन्त परेक्षामाणास तथाविधम 12 ततॊ ऽदभुतशरज्वालॊ धनुः शब्दानिलॊ महान सेनेन्धनं ददाहाशु तावकं पार्थ पावकः 13 चक्राणां पाततां चैव युगानां च धरातले तूणीराणां पताकानां धवजानां च रथैः सह 14 ईषाणाम अनुकर्षाणां तरिवेणूनां च भारत अक्षाणाम अथ यॊक्त्राणां परतॊदानां च सर्वशः 15 शिरसां पततां चैव कुण्डलॊष्णीष धारिणाम भुजानां च महाराज सकन्धानां च समन्ततः 16 छत्त्राणां वयजनैः सार्धं मुकुटानां च राशयः समदृश्यन्त पार्थस्य रथमार्गेषु भारत 17 अगम्यरूपा पृथिवी मांसशॊणितकर्दमा बभूव भरतश्रेष्ठ रुद्रस्याक्रीडनं यथा भीरूणां तरासजननी शूराणां हर्षवर्धनी 18 हत्वा तु समरे पार्थः सहस्रे दवे परंतप रथानां सवरूथानां विधूमॊ ऽगनिर इव जवलन 19 यथा हि भगवान अग्निर जगद दग्ध्वा चराचरम विधूमॊ दृश्यते राजंस तथा पार्थॊ महारथः 20 दरौणिस तु समरे दृष्ट्वा पाण्डवस्य पराक्रमम रथेनातिपताकेन पाण्डवं परत्यवारयत 21 ताव उभौ पुरुषव्याघ्रौ शवेताश्वौ धन्विनां वरौ समीयतुस तदा तूर्णं परस्परवधैषिणौ 22 तयॊर आसीन महाराज बाणवर्षं सुदारुणम जीमूतानां यथा वृष्टिर तपान्ते भरतर्षभ 23 अन्यॊन्यस्पर्धिनौ तौ तु शरैः संनतपर्वभिः ततक्षतुर मृधे ऽनयॊन्यं शृङ्गाभ्यां वृषभाव इव 24 तयॊर युद्धं महाराज चिरं समम इवाभवत अस्त्राणां संगमश चैव घॊरस तत्राभवन महान 25 ततॊ ऽरजुनं दवादशभी रुक्मपुङ्खैः सुतेजनैः वासुदेवं च दशभिर दरौणिर विव्याध भारत 26 ततः परहस्य बीभत्सुर वयाक्षिपद गाण्डिवं धनुः मानयित्वा मुहूर्तं च गुरुपुत्रं महाहवे 27 वयश्व सूत रथं चक्रे सव्यसाची महारथः मृदुपूर्वं ततश चैनं तरिभिर विव्याध सायकैः 28 हताश्वे तु रथे तिष्ठन दरॊणपुत्रस तव अयॊ मयम मुसलं पाण्डुपुत्राय चिक्षेप परिघॊपमम 29 तम आपतन्तं सहसा हेमपट्ट विभूषितम चिच्छेद सप्तधा वीरः पार्तः शत्रुनिबर्हणः 30 स चछिन्नं मुसलं दृष्ट्वा दरौणिः परमकॊपनः आददे परिघं घॊरं नगेन्द्रशिखरॊपमम चिक्षेप चैव पार्थाय दरौणिर युद्धविशारदः 31 तम अन्तकम इव करुद्धं परिघं परेक्ष्य पाण्डवः अर्जुनस तवरितॊ जघ्ने पञ्चभिः सायकॊत्तमैः 32 स चछिन्नः पतितॊ भूमौ पार्थ बाणैर महाहवे दारयन पृथिवीन्द्राणां मनः शब्देन भारत 33 ततॊ ऽपरैस तरिभिर बाणैर दरौणिं विव्याध पाण्डवः सॊ ऽतिविद्धॊ बलवता पार्थेन सुमहाबलः न संभ्रान्तस तदा दरौणिः पौरुषे सवे वयवस्थितः 34 सुधर्मा तु ततॊ राजन भारद्वाजं महारथम अवाकिरच छरव्रातैः सर्वक्षत्रस्य पश्यतः 35 ततस तु सुरथॊ ऽपय आजौ पाञ्चालानां महारथः रथेन मेघघॊषेण दरौणिम एवाभ्यधावत 36 विकर्षन वै धनुःश्रेष्ठं सर्वभार सहं दृढम जवलनाशीविषनिभैः शरैश चैनम अवाकिरत 37 सुरथं तु ततः करुद्धम आपतन्तं महारथम चुकॊप समरे दरौणिर दण्डाहत इवॊरगः 38 तरिशिखां भरुकुटीं कृत्वा सृक्किणी परिलेलिहन उद्वीक्ष्य सुरथं रॊषाद धनुर्ज्याम अवमृज्य च मुमॊच तीष्णं नाराचं यमदण्डसमद्युतिम 39 स तस्य हृदयं भित्त्वा परविवेशातिवेगतः शक्राशनिर इवॊत्सृष्टा विदार्य धरणीतलम 40 ततस तं पतितं भूमौ नाराचेन समाहतम वज्रेणेव यथा शृङ्गं पर्वतस्य महाधनम 41 तस्मिंस तु निहते वीरे दरॊणपुत्रः परतापवान आरुरॊह रथं तूर्णं तम एव रथिनां वरः 42 ततः सज्जॊ महाराज दरौणिर आहवदुर्मदः अर्जुनं यॊधयाम आस संशप्तक वृतॊ रणे 43 तत्र युद्धं महच चासीद अर्जुनस्य परैः सह मध्यंदिनगते सूर्ये यम राष्ट्रविवर्धनम 44 तत्राश्चर्यम अपश्याम दृष्ट्वा तेषां पराक्रमम यद एकॊ युगपद वीरान समयॊधयद अर्जुनः 45 विमर्दस तु महान आसीद अर्जुनस्य परैः सह शतक्रतॊर यथापूर्वं महत्या दैत्य सेनया |
1
[s] arjuno drauṇinā viddho yuddhe bahubhir āyasaiḥ tasya cānucaraiḥ śūrais trigartānāṃ mahārathaiḥ drauṇiṃ vivyādha samare tribhir eva śilā mukhaiḥ 2 tathetarān maheṣvāsān dvābhyāṃ dvābhyāṃ dhanaṃjayaḥ bhūyaś caiva mahābāhuḥ śaravarṣair avākirat 3 śarakaṇṭakitās te tu tāvakā bharatarṣabha na jāhuḥ sāmare pārthaṃ vadhyamānāḥ śitaiḥ śaraiḥ 4 te 'rjunaṃ rathavaṃśena droṇaputra purogamāḥ ayodhayanta samare parivārya mahārathāḥ 5 tais tu kṣiptāḥ śarā rājan kārtasvaravibhūṣitāḥ arjunasya rathopasthaṃ pūrayām āsur añjasā 6 tathā kṛṣṇau maheṣvāsau vṛṣabhau sarvadhanvinām śarair vīkṣya vitunnāṅgau prahṛṣṭau yuddhadurmadau 7 kūbaraṃ rathacakrāṇi īṣā yoktrāṇi cābhibho yugaṃ caivānukarṣaṃ ca śarabhūtam abhūt tadā 8 naitādṛśaṃ dṛṣṭapūrvaṃ rājan naiva ca naḥ śrutam yādṛśaṃ tatra pārthasya tāvakāḥ saṃpracakrire 9 sa rathaḥ sarvato bhāti citrapuṅkhaiḥ śitaiḥ śaraiḥ ulkā śataiḥ saṃpradīptaṃ vimānam iva bhūtale 10 tato 'rjuno mahārāja śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ avākirat tāṃ pṛtanāṃ megho vṛṣṭyā yathācalam 11 te vadhyamānāḥ samare pārthā nāmāṅkitaiḥ śaraiḥ pārtha bhūtam amanyanta prekṣāmāṇās tathāvidham 12 tato 'dbhutaśarajvālo dhanuḥ śabdānilo mahān senendhanaṃ dadāhāśu tāvakaṃ pārtha pāvakaḥ 13 cakrāṇāṃ pātatāṃ caiva yugānāṃ ca dharātale tūṇīrāṇāṃ patākānāṃ dhvajānāṃ ca rathaiḥ saha 14 īṣāṇām anukarṣāṇāṃ triveṇūnāṃ ca bhārata akṣāṇām atha yoktrāṇāṃ pratodānāṃ ca sarvaśaḥ 15 śirasāṃ patatāṃ caiva kuṇḍaloṣṇīṣa dhāriṇām bhujānāṃ ca mahārāja skandhānāṃ ca samantataḥ 16 chattrāṇāṃ vyajanaiḥ sārdhaṃ mukuṭānāṃ ca rāśayaḥ samadṛśyanta pārthasya rathamārgeṣu bhārata 17 agamyarūpā pṛthivī māṃsaśoṇitakardamā babhūva bharataśreṣṭha rudrasyākrīḍanaṃ yathā bhīrūṇāṃ trāsajananī śūrāṇāṃ harṣavardhanī 18 hatvā tu samare pārthaḥ sahasre dve paraṃtapa rathānāṃ savarūthānāṃ vidhūmo 'gnir iva jvalan 19 yathā hi bhagavān agnir jagad dagdhvā carācaram vidhūmo dṛśyate rājaṃs tathā pārtho mahārathaḥ 20 drauṇis tu samare dṛṣṭvā pāṇḍavasya parākramam rathenātipatākena pāṇḍavaṃ pratyavārayat 21 tāv ubhau puruṣavyāghrau śvetāśvau dhanvināṃ varau samīyatus tadā tūrṇaṃ parasparavadhaiṣiṇau 22 tayor āsīn mahārāja bāṇavarṣaṃ sudāruṇam jīmūtānāṃ yathā vṛṣṭir tapānte bharatarṣabha 23 anyonyaspardhinau tau tu śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ tatakṣatur mṛdhe 'nyonyaṃ śṛṅgābhyāṃ vṛṣabhāv iva 24 tayor yuddhaṃ mahārāja ciraṃ samam ivābhavat astrāṇāṃ saṃgamaś caiva ghoras tatrābhavan mahān 25 tato 'rjunaṃ dvādaśabhī rukmapuṅkhaiḥ sutejanaiḥ vāsudevaṃ ca daśabhir drauṇir vivyādha bhārata 26 tataḥ prahasya bībhatsur vyākṣipad gāṇḍivaṃ dhanuḥ mānayitvā muhūrtaṃ ca guruputraṃ mahāhave 27 vyaśva sūta rathaṃ cakre savyasācī mahārathaḥ mṛdupūrvaṃ tataś cainaṃ tribhir vivyādha sāyakaiḥ 28 hatāśve tu rathe tiṣṭhan droṇaputras tv ayo mayam musalaṃ pāṇḍuputrāya cikṣepa parighopamam 29 tam āpatantaṃ sahasā hemapaṭṭa vibhūṣitam ciccheda saptadhā vīraḥ pārtaḥ śatrunibarhaṇaḥ 30 sa cchinnaṃ musalaṃ dṛṣṭvā drauṇiḥ paramakopanaḥ ādade parighaṃ ghoraṃ nagendraśikharopamam cikṣepa caiva pārthāya drauṇir yuddhaviśāradaḥ 31 tam antakam iva kruddhaṃ parighaṃ prekṣya pāṇḍavaḥ arjunas tvarito jaghne pañcabhiḥ sāyakottamaiḥ 32 sa cchinnaḥ patito bhūmau pārtha bāṇair mahāhave dārayan pṛthivīndrāṇāṃ manaḥ śabdena bhārata 33 tato 'parais tribhir bāṇair drauṇiṃ vivyādha pāṇḍavaḥ so 'tividdho balavatā pārthena sumahābalaḥ na saṃbhrāntas tadā drauṇiḥ pauruṣe sve vyavasthitaḥ 34 sudharmā tu tato rājan bhāradvājaṃ mahāratham avākirac charavrātaiḥ sarvakṣatrasya paśyataḥ 35 tatas tu suratho 'py ājau pāñcālānāṃ mahārathaḥ rathena meghaghoṣeṇa drauṇim evābhyadhāvata 36 vikarṣan vai dhanuḥśreṣṭhaṃ sarvabhāra sahaṃ dṛḍham jvalanāśīviṣanibhaiḥ śaraiś cainam avākirat 37 surathaṃ tu tataḥ kruddham āpatantaṃ mahāratham cukopa samare drauṇir daṇḍāhata ivoragaḥ 38 triśikhāṃ bhrukuṭīṃ kṛtvā sṛkkiṇī parilelihan udvīkṣya surathaṃ roṣād dhanurjyām avamṛjya ca mumoca tīṣṇaṃ nārācaṃ yamadaṇḍasamadyutim 39 sa tasya hṛdayaṃ bhittvā praviveśātivegataḥ śakrāśanir ivotsṛṣṭā vidārya dharaṇītalam 40 tatas taṃ patitaṃ bhūmau nārācena samāhatam vajreṇeva yathā śṛṅgaṃ parvatasya mahādhanam 41 tasmiṃs tu nihate vīre droṇaputraḥ pratāpavān āruroha rathaṃ tūrṇaṃ tam eva rathināṃ varaḥ 42 tataḥ sajjo mahārāja drauṇir āhavadurmadaḥ arjunaṃ yodhayām āsa saṃśaptaka vṛto raṇe 43 tatra yuddhaṃ mahac cāsīd arjunasya paraiḥ saha madhyaṃdinagate sūrye yama rāṣṭravivardhanam 44 tatrāścaryam apaśyāma dṛṣṭvā teṣāṃ parākramam yad eko yugapad vīrān samayodhayad arjunaḥ 45 vimardas tu mahān āsīd arjunasya paraiḥ saha śatakrator yathāpūrvaṃ mahatyā daitya senayā |