Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 12 Index Previous Next
|
1
[युधिस्ठिर] असंतॊषः परमादश च मदॊ रागॊ ऽपरशान्तता बलं मॊहॊ ऽभिमानश च उद्वेगश चापि सर्वशः 2 एभिः पाप्मभिर आविष्टॊ राज्यं तवम अभिकाङ्क्षसि निरामिषॊ विनिर्मुक्तः परशान्तः सुसुखी भव 3 य इमाम अखिलां भूमिं शिष्याद एकॊ महीपतिः तस्याप्य उदरम एवैकं किम इदं तवं परशंससि 4 नाह्ना पूरयितुं शक्या न मासेन नरर्षभ अपूर्यां पूरयन्न इच्छाम आयुषापि न शक्नुयात 5 यथेद्धः परज्वलत्य अग्निर असमिद्धः परशाम्यति अल्पाहारतया तव अग्निं शमयौदर्यम उत्थितम जयॊदरं पृथिव्या ते शरेयॊ निर्जितया जितम 6 मानुषान कामभॊगांस तवम ऐश्वर्यं च परशंससि अभॊगिनॊ ऽबलाश चैव यान्ति सथानम अनुत्तमम 7 यॊगक्षेमौ च राष्ट्रस्य धर्माधर्मौ तवयि सथितौ मुच्यस्व महतॊ भारात तयागम एवाभिसंश्रय 8 एकॊदर कृते वयाघ्रः करॊति विघसं बहु तम अन्ये ऽपय उपजीवन्ति मन्दवेगं चरा मृगाः 9 विषयान परतिसंहृत्य संन्यासं कुरुते यतिः न च तुष्यन्ति राजानः पश्य बुद्ध्यन्तरं यथा 10 पत्राहारैर अश्मकुट्टैर दन्तॊलूखलिकैस तथा अब्भक्षैर वायुभक्षैश च तैर अयं नरकॊ जितः 11 यश चेमां वसुधां कृत्स्नां परशासेद अखिलां नृपः तुल्याश्म काञ्चनॊ यश च स कृतार्थॊ न पार्थिवः 12 संकल्पेषु निरारम्भॊ निराशॊ निर्ममॊ भव विशॊकं सथानम आतिष्ठ इह चामुत्र चाव्ययम 13 निरामिषा न शॊचन्ति शॊचसि तवं किम आमिषम परित्यज्यामिषं सर्वं मृषावादात परमॊक्ष्यसे 14 पन्थानौ पितृयानश च देव यानश च विश्रुतौ ईजानाः पितृयानेन देव यानेन मॊक्षिणः 15 तपसा बरह्मचर्येण सवाध्यायेन च पाविताः विमुच्य देहान वै भान्ति मृत्यॊर अविषयं गताः 16 आमिषं बन्धनं लॊके कर्मेहॊक्तं तथामिषम ताभ्यां विमुक्तः पाशाभ्यां पदम आप्नॊति तत्परम 17 अपि गाथाम इमां गीतां जनकेन वदन्त्य उत निर्द्वन्द्वेन विमुक्तेन मॊक्षं समनुपश्यता 18 अनन्तं बत मे वित्तं यस्य मे नास्ति किं चन मिथिलायां परदीप्तायां न मे दह्यति किं चन 19 परज्ञा परसादम आरुह्य न शॊच्याञ शॊचतॊ जनान जगतीस्थान इवाद्रिस्थॊ मन्दबुद्धीन अवेक्षते 20 दृश्यं पश्यति यः पश्यन स चक्षुष्मान स बुद्धिमान अज्ञातानां च विज्ञानात संबॊधाद बुद्धिर उच्यते 21 यस तु वाचं विजानाति बहुमानम इयात स वै बरह्म भावप्रसूतानां वैद्यानां भावितात्मनाम 22 यदा भूतपृथग्भावम एकस्थम अनुपश्यति तत एव च विस्तारं बरह्म संपद्यते तदा 23 ते जनानां गतिं यान्ति नाविद्वांसॊ ऽलपचेतसः नाबुद्धयॊ नातपसः सर्वं बुद्धौ परतिष्ठितम |
1
[yudhisṭhira] asaṃtoṣaḥ pramādaś ca mado rāgo 'praśāntatā balaṃ moho 'bhimānaś ca udvegaś cāpi sarvaśaḥ 2 ebhiḥ pāpmabhir āviṣṭo rājyaṃ tvam abhikāṅkṣasi nirāmiṣo vinirmuktaḥ praśāntaḥ susukhī bhava 3 ya imām akhilāṃ bhūmiṃ śiṣyād eko mahīpatiḥ tasyāpy udaram evaikaṃ kim idaṃ tvaṃ praśaṃsasi 4 nāhnā pūrayituṃ śakyā na māsena nararṣabha apūryāṃ pūrayann icchām āyuṣāpi na śaknuyāt 5 yatheddhaḥ prajvalaty agnir asamiddhaḥ praśāmyati alpāhāratayā tv agniṃ śamayaudaryam utthitam jayodaraṃ pṛthivyā te śreyo nirjitayā jitam 6 mānuṣān kāmabhogāṃs tvam aiśvaryaṃ ca praśaṃsasi abhogino 'balāś caiva yānti sthānam anuttamam 7 yogakṣemau ca rāṣṭrasya dharmādharmau tvayi sthitau mucyasva mahato bhārāt tyāgam evābhisaṃśraya 8 ekodara kṛte vyāghraḥ karoti vighasaṃ bahu tam anye 'py upajīvanti mandavegaṃ carā mṛgāḥ 9 viṣayān pratisaṃhṛtya saṃnyāsaṃ kurute yatiḥ na ca tuṣyanti rājānaḥ paśya buddhyantaraṃ yathā 10 patrāhārair aśmakuṭṭair dantolūkhalikais tathā abbhakṣair vāyubhakṣaiś ca tair ayaṃ narako jitaḥ 11 yaś cemāṃ vasudhāṃ kṛtsnāṃ praśāsed akhilāṃ nṛpaḥ tulyāśma kāñcano yaś ca sa kṛtārtho na pārthivaḥ 12 saṃkalpeṣu nirārambho nirāśo nirmamo bhava viśokaṃ sthānam ātiṣṭha iha cāmutra cāvyayam 13 nirāmiṣā na śocanti śocasi tvaṃ kim āmiṣam parityajyāmiṣaṃ sarvaṃ mṛṣāvādāt pramokṣyase 14 panthānau pitṛyānaś ca deva yānaś ca viśrutau ījānāḥ pitṛyānena deva yānena mokṣiṇaḥ 15 tapasā brahmacaryeṇa svādhyāyena ca pāvitāḥ vimucya dehān vai bhānti mṛtyor aviṣayaṃ gatāḥ 16 āmiṣaṃ bandhanaṃ loke karmehoktaṃ tathāmiṣam tābhyāṃ vimuktaḥ pāśābhyāṃ padam āpnoti tatparam 17 api gāthām imāṃ gītāṃ janakena vadanty uta nirdvandvena vimuktena mokṣaṃ samanupaśyatā 18 anantaṃ bata me vittaṃ yasya me nāsti kiṃ cana mithilāyāṃ pradīptāyāṃ na me dahyati kiṃ cana 19 prajñā prasādam āruhya na śocyāñ śocato janān jagatīsthān ivādristho mandabuddhīn avekṣate 20 dṛśyaṃ paśyati yaḥ paśyan sa cakṣuṣmān sa buddhimān ajñātānāṃ ca vijñānāt saṃbodhād buddhir ucyate 21 yas tu vācaṃ vijānāti bahumānam iyāt sa vai brahma bhāvaprasūtānāṃ vaidyānāṃ bhāvitātmanām 22 yadā bhūtapṛthagbhāvam ekastham anupaśyati tata eva ca vistāraṃ brahma saṃpadyate tadā 23 te janānāṃ gatiṃ yānti nāvidvāṃso 'lpacetasaḥ nābuddhayo nātapasaḥ sarvaṃ buddhau pratiṣṭhitam |