Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 12 Index Previous Next
|
1
[भी] भूतानां गुणसंख्यानं भूयः पुत्र निशामय दवैपायन मुखाद भरष्टं शलाघया परयानघ 2 दीप्तानलनिभः पराह भगवान धूम्रवर्चसे ततॊ ऽहम अपि वक्ष्यामि भूयः पुत्र निदर्शनम 3 भूमेः सथैर्यं पृथुत्वं च काथिन्यं परसवात्मता गन्धॊ गुरुत्वं शक्तिश च संघातः सथापना धृतिः 4 अपां शैत्यं रसः कलेदॊ दरवत्वं सनेहसौम्यता जिह्वा विष्यन्दिनी चैव भौमाप्यास्रवणं तथा 5 अग्नेर दुर्धर्षता तेजस तापः पाकः परकाशनम शौचं रागॊ लघुस तैक्ष्ण्यं दशमं चॊर्ध्वभागिता 6 वायॊर अनियमः सपर्शॊ वादस्थानं सवतन्त्रता बलं शैघ्र्यं च मॊहश च चेष्टा कर्मकृता भवः 7 आकाशस्य गुणः शब्दॊ वयापित्वं छिद्रतापि च अनाश्रयम अनालम्बम अव्यक्तम अविकारिता 8 अप्रतीघातता चैव भूतत्वं विकृतानि च गुणाः पञ्चा शतं परॊक्ताः पञ्च भूतात्मभाविताः 9 चलॊपपत्तिर वयक्तिश च विसर्गः कल्पना कषमा सद असच चाशुता चैव मनसॊ नव वै गुणाः 10 इष्टानिष्ट विकल्पश च वयवसायः समाधिता संशयः परतिपत्तिश च बुद्धौ पञ्चेह ये गुणाः 11 [य] कथं पञ्च गुणा बुद्धिः कथं पञ्चेन्द्रिया गुणाः एतन मे सर्वम आचक्ष्व सूक्ष्मज्ञानं पितामह 12 [भी] आहुः षष्टिं भूतगुणान वै; भूतविशिष्टा नित्यविषक्ताः भूतविषक्ताश चाक्षरसृष्टाः; पुत्र न नित्यं तद इह वदन्ति 13 तत पुत्र चिन्ता कलितं यद उक्तम; अनागतं वै तव संप्रतीह भूतार्थ तत्त्वं तद अवाप्य सर्वं; भूतप्रभावाद भव शान्तबुद्धिः |
1
[bhī] bhūtānāṃ guṇasaṃkhyānaṃ bhūyaḥ putra niśāmaya dvaipāyana mukhād bhraṣṭaṃ ślāghayā parayānagha 2 dīptānalanibhaḥ prāha bhagavān dhūmravarcase tato 'ham api vakṣyāmi bhūyaḥ putra nidarśanam 3 bhūmeḥ sthairyaṃ pṛthutvaṃ ca kāthinyaṃ prasavātmatā gandho gurutvaṃ śaktiś ca saṃghātaḥ sthāpanā dhṛtiḥ 4 apāṃ śaityaṃ rasaḥ kledo dravatvaṃ snehasaumyatā jihvā viṣyandinī caiva bhaumāpyāsravaṇaṃ tathā 5 agner durdharṣatā tejas tāpaḥ pākaḥ prakāśanam śaucaṃ rāgo laghus taikṣṇyaṃ daśamaṃ cordhvabhāgitā 6 vāyor aniyamaḥ sparśo vādasthānaṃ svatantratā balaṃ śaighryaṃ ca mohaś ca ceṣṭā karmakṛtā bhavaḥ 7 ākāśasya guṇaḥ śabdo vyāpitvaṃ chidratāpi ca anāśrayam anālambam avyaktam avikāritā 8 apratīghātatā caiva bhūtatvaṃ vikṛtāni ca guṇāḥ pañcā śataṃ proktāḥ pañca bhūtātmabhāvitāḥ 9 calopapattir vyaktiś ca visargaḥ kalpanā kṣamā sad asac cāśutā caiva manaso nava vai guṇāḥ 10 iṣṭāniṣṭa vikalpaś ca vyavasāyaḥ samādhitā saṃśayaḥ pratipattiś ca buddhau pañceha ye guṇāḥ 11 [y] kathaṃ pañca guṇā buddhiḥ kathaṃ pañcendriyā guṇāḥ etan me sarvam ācakṣva sūkṣmajñānaṃ pitāmaha 12 [bhī] āhuḥ ṣaṣṭiṃ bhūtaguṇān vai; bhūtaviśiṣṭā nityaviṣaktāḥ bhūtaviṣaktāś cākṣarasṛṣṭāḥ; putra na nityaṃ tad iha vadanti 13 tat putra cintā kalitaṃ yad uktam; anāgataṃ vai tava saṃpratīha bhūtārtha tattvaṃ tad avāpya sarvaṃ; bhūtaprabhāvād bhava śāntabuddhiḥ |