Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 13 Index Previous Next
|
1
[भ] एवम एतन महाबाहॊ नात्र मिथ्यास्ति किं चन यथा बरवीषि कौरव्य नारीम्प्रति जनाधिप 2 अत्र ते वर्तयिष्यामि इतिहासं पुरातनम यथा रक्षा कृता पूर्वं विपुलेन महात्मना 3 परमदाश च यथा सृष्टा बरह्मणा भरतर्षभ यदर्थं तच च ते तात परवक्ष्ये वसुधाधिप 4 न हि सत्रीभ्य परं पुत्र पापीयः किं चिद अस्ति वै अग्निर हि परमदा दीप्तॊ मायाश च मयजा विभॊ कषुर धारा विषं सर्पॊ मृत्युर इत्य एकतः सत्रियः 5 इमाः परजा महाबाहॊ धार्मिका इति नः शरुतम सवयं गच्छन्ति देवत्वं ततॊ देवान इयाद भयम 6 अथाभ्यगच्छन देवास ते पितामहम अरिंदम निवेद्य मानसं चापि तूष्णीम आसन्न वान मुखाः 7 तेषाम अन्तर्गतं जञात्वा देवानां स पितामहः मानवानां परमॊहार्थं कृत्या नार्यॊ ऽसृजत परभुः 8 पूर्वसर्गे तु कौन्तेय साध्व्यॊ नार्य इहाभवन असाध्व्यस तु समुत्पन्न कृत्या सर्गात परजापतेः 9 ताभ्यः कामान यथाकामं परादाद धि स पितामहः ताः कामलुब्धाः परमदाः परामथ्नन्ति नरांस तदा 10 करॊधं कामस्य देवेशः सहायं चासृजत परभुः असज्जन्त परजाः सर्वाः कामक्रॊधवशं गताः 11 न च सत्रीणां करिया का चिद इति धर्मॊ वयवस्थितः निरिन्द्रिया अमन्त्राश च सत्रियॊ ऽनृतम इति शरुतिः 12 शय्यासनम अलंकारम अन्नपानम अनार्यताम दुर्वाग भावं रतिं चैव ददौ सत्रीभ्यः परजापतिः 13 न तासां रक्षणं कर्तुं शक्यं पुंसा कथं चन अपि विश्वकृता तात कुतस तु पुरुषैर इह 14 वाचा वा वधबन्धैर वा कलेशैर वा विविधैस तथा न शक्या रक्षितुं नार्यस ता हि नित्यम असंयताः 15 इदं तु पुरुषव्याघ्र पुरस्ताच छरुतवान अहम यथा रक्षा कृता पूर्वं विपुलेन गुरु सत्रियः 16 ऋषिर आसीन महाभागॊ देव शर्मेति विश्रुतः तस्य भार्या रुचिर नाम रूपेणासदृशी भुवि 17 तस्य रूपेण संमत्ता देवगन्धर्वदानवाः विशेषतस तु राजेन्द्र वृत्रहा पाकशासनः 18 नारीणां चरितज्ञश च देव शर्मा महामुनिः यथाशक्ति यथॊत्साहं भार्यां ताम अभ्यरक्षत 19 पुरंदरं च जानीते परस्त्री कामचारिणम तस्माद यत्नेन भार्याया रक्षणं स चकार ह 20 स कदा चिद ऋषिस तात यज्ञं कर्तुमनास तदा भार्य संरक्षणं कार्यं कथं सयाद इत्य अचिन्तयत 21 रक्षा विधानं मनसा स विचिन्त्य महातपाः आहूय दयितं शिष्यं विपुलं पराह भार्गवम 22 यज्ञकारॊ गमिष्यामि रुचिं चेमां सुरेश्वरः पुत्र परार्थयते नित्यं तां रक्षस्व यथाबलम 23 आप्रमत्तेन ते भाव्यं सदा परति पुरंदरम स हि रूपाणि कुरुते विविधानि भृगूद्वह 24 इत्य उक्तॊ विपुलस तेन तपस्वी नियतेन्द्रियः सदैवॊग्र तपा राजन्न अग्न्यर्कसदृशद्युतिः 25 धर्मज्ञः सत्यवादी च तथेति परत्यभाषत पुनश चेदं महाराज पप्रच्छ परथितं गुरुम 26 कानि रूपाणि शक्रस्य भवन्त्य आगछतॊ मुने वपुस तेजश च कीदृग वै तन मे वयाख्यातुम अर्हसि 27 ततः स भगवांस तस्मै विपुलाय महात्मने आचचक्षे यथातत्त्वं मायां शक्रस्य भारत 28 बहु मायः स विप्रर्षे बलहा पाकशासनः तांस तान विकुरुते भावान बहून अथ मुहुर मुहुः 29 किरीटी वज्रभृद धन्वी मुकुटी बद्धकुण्डलः भवत्य अथ मुहूर्तेन चण्डाल समदर्शनः 30 शिखी जटी चीरवासाः पुनर भवति पुत्रक बृहच छरीरश च पुनः पीवरॊ ऽथ पुनः कृशः 31 गौरं शयामं च कृष्णं च वर्णं विकुरुते पुनः विरूपॊ रूपवांश चैव युवा वृद्धस तथैव च 32 पराज्ञॊ जडश च मूकश च हरस्वॊ दीर्घस तथैव च बराह्मणः कषत्रियश चैव वैश्यः शूद्रस तथैव च परतिलॊमानुलॊमश च भवत्य अथ शतक्रतुः 33 शुकवायस रूपी च हंसकॊकिल रूपवान सिंहव्याघ्र गजानां च रूपं धारयते पुनः 34 दैवं दैत्यम अथॊ राज्ञां वपुर धारयते ऽपि च सुकृशॊ वायुभग्नाङ्गः शकुनिर विकृतस तथा 35 चतुष पाद बहुरूपश च पुनर भवति बालिशः मक्षिका मशकादीनां वपुर धारयते ऽपि च 36 न शक्यम अस्य गरहणं कर्तुं विपुलकेन चित अपि विश्वकृता तात येन सृष्टम इदं जगत 37 पुनर अन्तर्हितः शक्रॊ दृश्यते जञानचक्षुषा वायुभूतश च स पुनर देवराजॊ भवत्य उत 38 एवंरूपाणि सततं कुरुते पाकशासनः तस्माद विपुलयत्नेन रक्षेमां तनुमध्यमाम 39 यथा रुचिं नावलिहेद देवेन्द्रॊ भृगुसत्तम ऋताव उपहितं नयस्तं हविः शवेव दुरात्मवान 40 एवम आख्याय स मुनिर यज्ञकारॊ ऽगमत तदा देव शर्मा महाभागस ततॊ भरतसत्तम 41 विपुलस तु वचः शरुत्वा गुरॊश चिन्तापरॊ ऽभवत रक्षां च परमां चक्रे देवराजान महाबलात 42 किं नु शक्यं मया कर्तुं गुरु दाराभिरक्षणे मायावी हि सुरेन्द्रॊ ऽसौ दुर्धर्षश चापि वीर्यवान 43 नापिधायाश्रमं शक्यॊ रक्षितुं पाकशासनः उटजं वा तथा हय अस्य नानाविध सरूपता 44 वायुरूपेण वा शक्रॊ गुरु पत्नीं परधर्षयेत तस्माद इमां संप्रविश्य रुचिं सथास्ये ऽहम अद्य वै 45 अथ वा पौरुषेणेयम अशक्या रक्षितुं मया बहुरूपॊ हि भगवाञ शरूयते हरिवाहनः 46 सॊ ऽहं यॊगबलाद एनां रक्षिष्ये पाकशासनात गात्राणि गात्रैर अस्याहं संप्रवेक्ष्ये ऽभिरक्षितुम 47 यद्य उच्छिष्टाम इमां पत्नीं रुचिं पश्येत मे गुरुः शप्स्यत्य असंशयं कॊपाद दिव्यज्ञानॊ महातपाः 48 न चेयं रक्षितुं शक्या यथान्या परमदा नृभिः मायावी हि सुरेन्द्रॊ ऽसाव अहॊ पराप्तॊ ऽसमि संशयम 49 अवश्य करणीयं हि गुरॊर इह हि शासनम यदि तव एतद अहं कुर्याम आश्चर्यं सयात कृतं मया 50 यॊगेनानुप्रविश्येह गुरु पत्न्याः कलेवरम निर्मुक्तस्य रजॊरूपान नापराधॊ भवेन मम 51 यथा हि शून्यां पथिकः सभाम अध्यावसेत पथि तथाद्यावासयिष्यामि गुरु पत्न्याः कलेवरम 52 असक्तः पद्मपत्रस्थॊ जलबिन्दुर यथा चलः एवम एव शरीरे ऽसया निवत्स्यामि समाहितः 53 इत्य एवं धर्मम आलॊक्य वेद वेदांश च सर्वशः तपश च विपुलं दृष्ट्वा गुरॊर आत्मन एव च 54 इति निश्चित्य मनसा रक्षां परति स भार्गवः आतिष्ठत परमं यत्नं यथा तच छृणु पार्थिव 55 गुरु पत्नीम उपासीनॊ विपुलः स महातपाः उपासीनाम अनिन्द्याङ्गीं कथाभिः समलॊभयत 56 नेत्राभ्यां नेत्रयॊर अस्या रश्मीन संयॊज्य रश्मिभिः विवेश विपुलः कायम आकाशं पवनॊ यथा 57 लक्षणं लक्षणेनैव वदनं वदनेन च अविचेष्टन्न अतिष्ठद वै छायेवान्तर्गतॊ मुनिः 58 ततॊ विष्टभ्य विपुलॊ गुरु पत्न्याः कलेवरम उवास रक्षणे युक्तॊ न च सा तम अबुध्यत 59 यं कालं नागतॊ राजन गुरुस तस्य महात्मनः करतुं समाप्य सवगृहं तं कालं सॊ ऽभयरक्षत |
1
[bh] evam etan mahābāho nātra mithyāsti kiṃ cana yathā bravīṣi kauravya nārīmprati janādhipa 2 atra te vartayiṣyāmi itihāsaṃ purātanam yathā rakṣā kṛtā pūrvaṃ vipulena mahātmanā 3 pramadāś ca yathā sṛṣṭā brahmaṇā bharatarṣabha yadarthaṃ tac ca te tāta pravakṣye vasudhādhipa 4 na hi strībhya paraṃ putra pāpīyaḥ kiṃ cid asti vai agnir hi pramadā dīpto māyāś ca mayajā vibho kṣura dhārā viṣaṃ sarpo mṛtyur ity ekataḥ striyaḥ 5 imāḥ prajā mahābāho dhārmikā iti naḥ śrutam svayaṃ gacchanti devatvaṃ tato devān iyād bhayam 6 athābhyagacchan devās te pitāmaham ariṃdama nivedya mānasaṃ cāpi tūṣṇīm āsanna vān mukhāḥ 7 teṣām antargataṃ jñātvā devānāṃ sa pitāmahaḥ mānavānāṃ pramohārthaṃ kṛtyā nāryo 'sṛjat prabhuḥ 8 pūrvasarge tu kaunteya sādhvyo nārya ihābhavan asādhvyas tu samutpanna kṛtyā sargāt prajāpateḥ 9 tābhyaḥ kāmān yathākāmaṃ prādād dhi sa pitāmahaḥ tāḥ kāmalubdhāḥ pramadāḥ prāmathnanti narāṃs tadā 10 krodhaṃ kāmasya deveśaḥ sahāyaṃ cāsṛjat prabhuḥ asajjanta prajāḥ sarvāḥ kāmakrodhavaśaṃ gatāḥ 11 na ca strīṇāṃ kriyā kā cid iti dharmo vyavasthitaḥ nirindriyā amantrāś ca striyo 'nṛtam iti śrutiḥ 12 śayyāsanam alaṃkāram annapānam anāryatām durvāg bhāvaṃ ratiṃ caiva dadau strībhyaḥ prajāpatiḥ 13 na tāsāṃ rakṣaṇaṃ kartuṃ śakyaṃ puṃsā kathaṃ cana api viśvakṛtā tāta kutas tu puruṣair iha 14 vācā vā vadhabandhair vā kleśair vā vividhais tathā na śakyā rakṣituṃ nāryas tā hi nityam asaṃyatāḥ 15 idaṃ tu puruṣavyāghra purastāc chrutavān aham yathā rakṣā kṛtā pūrvaṃ vipulena guru striyaḥ 16 ṛṣir āsīn mahābhāgo deva śarmeti viśrutaḥ tasya bhāryā rucir nāma rūpeṇāsadṛśī bhuvi 17 tasya rūpeṇa saṃmattā devagandharvadānavāḥ viśeṣatas tu rājendra vṛtrahā pākaśāsanaḥ 18 nārīṇāṃ caritajñaś ca deva śarmā mahāmuniḥ yathāśakti yathotsāhaṃ bhāryāṃ tām abhyarakṣata 19 puraṃdaraṃ ca jānīte parastrī kāmacāriṇam tasmād yatnena bhāryāyā rakṣaṇaṃ sa cakāra ha 20 sa kadā cid ṛṣis tāta yajñaṃ kartumanās tadā bhārya saṃrakṣaṇaṃ kāryaṃ kathaṃ syād ity acintayat 21 rakṣā vidhānaṃ manasā sa vicintya mahātapāḥ āhūya dayitaṃ śiṣyaṃ vipulaṃ prāha bhārgavam 22 yajñakāro gamiṣyāmi ruciṃ cemāṃ sureśvaraḥ putra prārthayate nityaṃ tāṃ rakṣasva yathābalam 23 āpramattena te bhāvyaṃ sadā prati puraṃdaram sa hi rūpāṇi kurute vividhāni bhṛgūdvaha 24 ity ukto vipulas tena tapasvī niyatendriyaḥ sadaivogra tapā rājann agnyarkasadṛśadyutiḥ 25 dharmajñaḥ satyavādī ca tatheti pratyabhāṣata punaś cedaṃ mahārāja papraccha prathitaṃ gurum 26 kāni rūpāṇi śakrasya bhavanty āgachato mune vapus tejaś ca kīdṛg vai tan me vyākhyātum arhasi 27 tataḥ sa bhagavāṃs tasmai vipulāya mahātmane ācacakṣe yathātattvaṃ māyāṃ śakrasya bhārata 28 bahu māyaḥ sa viprarṣe balahā pākaśāsanaḥ tāṃs tān vikurute bhāvān bahūn atha muhur muhuḥ 29 kirīṭī vajrabhṛd dhanvī mukuṭī baddhakuṇḍalaḥ bhavaty atha muhūrtena caṇḍāla samadarśanaḥ 30 śikhī jaṭī cīravāsāḥ punar bhavati putraka bṛhac charīraś ca punaḥ pīvaro 'tha punaḥ kṛśaḥ 31 gauraṃ śyāmaṃ ca kṛṣṇaṃ ca varṇaṃ vikurute punaḥ virūpo rūpavāṃś caiva yuvā vṛddhas tathaiva ca 32 prājño jaḍaś ca mūkaś ca hrasvo dīrghas tathaiva ca brāhmaṇaḥ kṣatriyaś caiva vaiśyaḥ śūdras tathaiva ca pratilomānulomaś ca bhavaty atha śatakratuḥ 33 śukavāyasa rūpī ca haṃsakokila rūpavān siṃhavyāghra gajānāṃ ca rūpaṃ dhārayate punaḥ 34 daivaṃ daityam atho rājñāṃ vapur dhārayate 'pi ca sukṛśo vāyubhagnāṅgaḥ śakunir vikṛtas tathā 35 catuṣ pād bahurūpaś ca punar bhavati bāliśaḥ makṣikā maśakādīnāṃ vapur dhārayate 'pi ca 36 na śakyam asya grahaṇaṃ kartuṃ vipulakena cit api viśvakṛtā tāta yena sṛṣṭam idaṃ jagat 37 punar antarhitaḥ śakro dṛśyate jñānacakṣuṣā vāyubhūtaś ca sa punar devarājo bhavaty uta 38 evaṃrūpāṇi satataṃ kurute pākaśāsanaḥ tasmād vipulayatnena rakṣemāṃ tanumadhyamām 39 yathā ruciṃ nāvalihed devendro bhṛgusattama ṛtāv upahitaṃ nyastaṃ haviḥ śveva durātmavān 40 evam ākhyāya sa munir yajñakāro 'gamat tadā deva śarmā mahābhāgas tato bharatasattama 41 vipulas tu vacaḥ śrutvā guroś cintāparo 'bhavat rakṣāṃ ca paramāṃ cakre devarājān mahābalāt 42 kiṃ nu śakyaṃ mayā kartuṃ guru dārābhirakṣaṇe māyāvī hi surendro 'sau durdharṣaś cāpi vīryavān 43 nāpidhāyāśramaṃ śakyo rakṣituṃ pākaśāsanaḥ uṭajaṃ vā tathā hy asya nānāvidha sarūpatā 44 vāyurūpeṇa vā śakro guru patnīṃ pradharṣayet tasmād imāṃ saṃpraviśya ruciṃ sthāsye 'ham adya vai 45 atha vā pauruṣeṇeyam aśakyā rakṣituṃ mayā bahurūpo hi bhagavāñ śrūyate harivāhanaḥ 46 so 'haṃ yogabalād enāṃ rakṣiṣye pākaśāsanāt gātrāṇi gātrair asyāhaṃ saṃpravekṣye 'bhirakṣitum 47 yady ucchiṣṭām imāṃ patnīṃ ruciṃ paśyeta me guruḥ śapsyaty asaṃśayaṃ kopād divyajñāno mahātapāḥ 48 na ceyaṃ rakṣituṃ śakyā yathānyā pramadā nṛbhiḥ māyāvī hi surendro 'sāv aho prāpto 'smi saṃśayam 49 avaśya karaṇīyaṃ hi guror iha hi śāsanam yadi tv etad ahaṃ kuryām āścaryaṃ syāt kṛtaṃ mayā 50 yogenānupraviśyeha guru patnyāḥ kalevaram nirmuktasya rajorūpān nāparādho bhaven mama 51 yathā hi śūnyāṃ pathikaḥ sabhām adhyāvaset pathi tathādyāvāsayiṣyāmi guru patnyāḥ kalevaram 52 asaktaḥ padmapatrastho jalabindur yathā calaḥ evam eva śarīre 'syā nivatsyāmi samāhitaḥ 53 ity evaṃ dharmam ālokya veda vedāṃś ca sarvaśaḥ tapaś ca vipulaṃ dṛṣṭvā guror ātmana eva ca 54 iti niścitya manasā rakṣāṃ prati sa bhārgavaḥ ātiṣṭhat paramaṃ yatnaṃ yathā tac chṛṇu pārthiva 55 guru patnīm upāsīno vipulaḥ sa mahātapāḥ upāsīnām anindyāṅgīṃ kathābhiḥ samalobhayat 56 netrābhyāṃ netrayor asyā raśmīn saṃyojya raśmibhiḥ viveśa vipulaḥ kāyam ākāśaṃ pavano yathā 57 lakṣaṇaṃ lakṣaṇenaiva vadanaṃ vadanena ca aviceṣṭann atiṣṭhad vai chāyevāntargato muniḥ 58 tato viṣṭabhya vipulo guru patnyāḥ kalevaram uvāsa rakṣaṇe yukto na ca sā tam abudhyata 59 yaṃ kālaṃ nāgato rājan gurus tasya mahātmanaḥ kratuṃ samāpya svagṛhaṃ taṃ kālaṃ so 'bhyarakṣata |