Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 13 Index Previous Next
|
1
[व] ततॊ युधिष्ठिरॊ राजा भूयः शांतनवं नृप गॊधाने विस्तरं धीमान पप्रच्छ विनयान्वितः 2 गॊप्रदाने गुणान सम्यक पुनः परब्रूहि भारत न हि तृप्याम्य अहं वीर शृण्वानॊ ऽमृतम ईदृशम 3 इत्य उक्तॊ धर्मराजेन तदा शांतनवॊ नृप सम्यग आह रुणांस तस्मै गॊप्रदानस्य केवलान 4 [भ] वत्सलां गुणसंपन्नां तरुणीं वस्त्रसंवृताम दत्त्वेदृशीं गां विप्राय सर्वपापैः परमुच्यते 5 असुर्या नाम ते लॊका गां दत्त्वा तत्र गच्छति पीतॊदकां जग्ध तृणां नष्टदुग्धां निर इन्द्रियाम 6 जरॊग्रम उपयॊक्तार्थां जीर्णां कूपम इवाजलम दत्त्वा तमः परविशति दविजं कलेशेन यॊजयेत 7 दुष्टा रुष्टा वयाधिता दुर्बला वा; न दातव्या याश च मूलैर अदत्तैः कलैशैर विप्रं यॊ ऽफलैः संयुनक्ति; तस्यावीर्याश चाफलाश चैव लॊकाः 8 बलान्विताः शीलवयॊपपन्नाः; सर्वाः परशंसन्ति सुगन्धवत्यः यथा हि गङ्गा सरितां वरिष्ठा; तथार्जुनीनां कपिला वरिष्ठा 9 [य] कस्मात समाने बहुला परदाने; सद्भिः परशस्तं कपिला परदानम विशेषम इच्छामि महानुभाव; शरॊतुं समर्थॊ हि भवान परवक्तुम 10 [भ] वृद्धानां बरुवतां तात शरुतं मे यत परभाषसे वक्ष्यामि तद अशेषेण रॊहिण्यॊ निर्मिता यथा 11 परजाः सृजेति वयादिष्टः पूर्वं दक्षः सवयम्भुवा असृजद वृत्तिम एवाग्रे परजानां हितकाम्यया 12 यथा हय अमृतम आश्रित्य वर्तयन्ति दिवौकसः तथा वृत्तिं समाश्रित्य वर्तयन्ति परजा विभॊ 13 अचरेभ्यश च भूतेभ्यश चराः शरेष्ठास ततॊ नराः बराह्मणाश च ततः शरेष्ठास तेषु यज्ञाः परतिष्ठिताः 14 यज्ञैर आप्यायते सॊमः स च गॊषु परतिष्ठितः सर्वे देवाः परमॊदन्ते पूर्ववृत्तास ततः परजाः 15 एतान्य एव तु भूतानि पराक्रॊशन वृत्ति काङ्क्षया वृत्तिदं चान्वपद्यन्त तृषिताः पितृमातृवत 16 इतीदं मनसा गत्वा परजा सर्गार्थम आत्मनः परजापतिर बलाधानम अमृतं परापिबत तदा 17 स गतस तस्य तृप्तिं तु गन्धं सुरभिम उद्गिरन ददर्शॊद्गार संवृत्तां सुरभिं मुखजां सुताम 18 सासृजत सौरभेयीस तु सुरभिर लॊकमातरः सुवर्णवर्णाः कपिलाः परजानां वृत्ति धेनवः 19 तासाम अमृतवर्णानां कषरन्तीनां समन्ततः बभूवामृतजः फेनः सरवन्तीनाम इवॊर्मिजः 20 स वत्स मुखविभ्रष्टॊ भवस्य भुवि तिष्ठतः शिरस्य अवाप तत करुद्धः स तदॊदैक्षत परभुः ललाटप्रभवेनाक्ष्णा रॊहिणीः परदहन्न इव 21 तत तेजस तु ततॊ रौद्रं कपिला गा विशां पते नानावर्णत्वम अनयन मेघान इव दिवाकरः 22 यास तु तस्माद अपक्रम्य सॊमम एवाभिसंश्रिताः यथॊत्पन्नाः सववर्णस्थास ता नीता नान्यवर्णताम 23 अथ करुद्धं महादेवं परजापतिर अभाषत अमृतेनावसिक्तस तवं नॊच्छिष्टं विद्यते गवाम 24 यथा हय अमृतम आदाय सॊमॊ विष्यन्दते पुनः तथा कषीरं कषरन्त्य एता रॊहिण्यॊ ऽमृतसंभवाः 25 न दुष्यत्य अनिलॊ नाग्निर न सुवर्णं न चॊदधिः नामृतेनामृतं पीतं वत्स पीता न वत्सला 26 इमाँल लॊकान भरिष्यन्ति हविषा परस्नवेन च आसाम ऐश्वर्यम अश्नीहि सर्वामृत मयं शुभम 27 वृषभं च ददौ तस्मै सह ताभिः परजापतिः परसादयाम आस मनस तेन रुद्रस्य भारत 28 परीतश चापि महादेवश चकार वृषभं तदा धवजं च वाहनं चैव तस्मात स वृषभध्वजः 29 ततॊ देवैर महादेवस तदा पशुपतिः कृतः ईश्वरः स गवां मध्ये वृषाङ्क इति चॊच्यते 30 एवम अव्यग्रवर्णानां कपिलानां महौजसाम परदाने परथमः कल्पः सर्वासाम एव कीर्तितः 31 लॊकज्येष्ठा लॊकवृत्ति परवृत्ता; रुद्रॊपेताः सॊमविष्यन्द भूताः सौम्याः पुण्याः कामदाः पराणदाश च; गा वै दत्त्वा सर्वकामप्रदः सयात 32 इमं गवां परभव विधानम उत्तमं; पठन सदा शुचिर अति मङ्गलप्रियः विमुच्यते कलिकलुषेण मानवः; परियं सुतान पशुधनम आप्नुयात तथा 33 हव्यं कव्यं तर्पणं शान्ति कर्म; यानं वासॊ वृद्धबालस्य पुष्टिम एतान सर्वान गॊप्रदाने गुणान वै; दाता राजन्न आप्नुयाद वै सदैव 34 [व] पितामहस्याथ निशम्य वाक्यं; राजा सह भरातृभिर आजमीढः सौवर्णकांस्यॊपदुहास ततॊ गाः; पार्थॊ ददौ बराह्मणसत्तमेभ्यः 35 तथैव तेभ्यॊ ऽभिददौ दविजेभ्यॊ; गवां सहस्राणि शतानि चैव यज्ञान समुद्दिश्य च दक्षिणार्थे; लॊकान विजेतुं परमां च कीर्तिम |
1
[v] tato yudhiṣṭhiro rājā bhūyaḥ śāṃtanavaṃ nṛpa godhāne vistaraṃ dhīmān papraccha vinayānvitaḥ 2 gopradāne guṇān samyak punaḥ prabrūhi bhārata na hi tṛpyāmy ahaṃ vīra śṛṇvāno 'mṛtam īdṛśam 3 ity ukto dharmarājena tadā śāṃtanavo nṛpa samyag āha ruṇāṃs tasmai gopradānasya kevalān 4 [bh] vatsalāṃ guṇasaṃpannāṃ taruṇīṃ vastrasaṃvṛtām dattvedṛśīṃ gāṃ viprāya sarvapāpaiḥ pramucyate 5 asuryā nāma te lokā gāṃ dattvā tatra gacchati pītodakāṃ jagdha tṛṇāṃ naṣṭadugdhāṃ nir indriyām 6 jarogram upayoktārthāṃ jīrṇāṃ kūpam ivājalam dattvā tamaḥ praviśati dvijaṃ kleśena yojayet 7 duṣṭā ruṣṭā vyādhitā durbalā vā; na dātavyā yāś ca mūlair adattaiḥ klaiśair vipraṃ yo 'phalaiḥ saṃyunakti; tasyāvīryāś cāphalāś caiva lokāḥ 8 balānvitāḥ śīlavayopapannāḥ; sarvāḥ praśaṃsanti sugandhavatyaḥ yathā hi gaṅgā saritāṃ variṣṭhā; tathārjunīnāṃ kapilā variṣṭhā 9 [y] kasmāt samāne bahulā pradāne; sadbhiḥ praśastaṃ kapilā pradānam viśeṣam icchāmi mahānubhāva; śrotuṃ samartho hi bhavān pravaktum 10 [bh] vṛddhānāṃ bruvatāṃ tāta śrutaṃ me yat prabhāṣase vakṣyāmi tad aśeṣeṇa rohiṇyo nirmitā yathā 11 prajāḥ sṛjeti vyādiṣṭaḥ pūrvaṃ dakṣaḥ svayambhuvā asṛjad vṛttim evāgre prajānāṃ hitakāmyayā 12 yathā hy amṛtam āśritya vartayanti divaukasaḥ tathā vṛttiṃ samāśritya vartayanti prajā vibho 13 acarebhyaś ca bhūtebhyaś carāḥ śreṣṭhās tato narāḥ brāhmaṇāś ca tataḥ śreṣṭhās teṣu yajñāḥ pratiṣṭhitāḥ 14 yajñair āpyāyate somaḥ sa ca goṣu pratiṣṭhitaḥ sarve devāḥ pramodante pūrvavṛttās tataḥ prajāḥ 15 etāny eva tu bhūtāni prākrośan vṛtti kāṅkṣayā vṛttidaṃ cānvapadyanta tṛṣitāḥ pitṛmātṛvat 16 itīdaṃ manasā gatvā prajā sargārtham ātmanaḥ prajāpatir balādhānam amṛtaṃ prāpibat tadā 17 sa gatas tasya tṛptiṃ tu gandhaṃ surabhim udgiran dadarśodgāra saṃvṛttāṃ surabhiṃ mukhajāṃ sutām 18 sāsṛjat saurabheyīs tu surabhir lokamātaraḥ suvarṇavarṇāḥ kapilāḥ prajānāṃ vṛtti dhenavaḥ 19 tāsām amṛtavarṇānāṃ kṣarantīnāṃ samantataḥ babhūvāmṛtajaḥ phenaḥ sravantīnām ivormijaḥ 20 sa vatsa mukhavibhraṣṭo bhavasya bhuvi tiṣṭhataḥ śirasy avāpa tat kruddhaḥ sa tadodaikṣata prabhuḥ lalāṭaprabhavenākṣṇā rohiṇīḥ pradahann iva 21 tat tejas tu tato raudraṃ kapilā gā viśāṃ pate nānāvarṇatvam anayan meghān iva divākaraḥ 22 yās tu tasmād apakramya somam evābhisaṃśritāḥ yathotpannāḥ svavarṇasthās tā nītā nānyavarṇatām 23 atha kruddhaṃ mahādevaṃ prajāpatir abhāṣata amṛtenāvasiktas tvaṃ nocchiṣṭaṃ vidyate gavām 24 yathā hy amṛtam ādāya somo viṣyandate punaḥ tathā kṣīraṃ kṣaranty etā rohiṇyo 'mṛtasaṃbhavāḥ 25 na duṣyaty anilo nāgnir na suvarṇaṃ na codadhiḥ nāmṛtenāmṛtaṃ pītaṃ vatsa pītā na vatsalā 26 imāṁl lokān bhariṣyanti haviṣā prasnavena ca āsām aiśvaryam aśnīhi sarvāmṛta mayaṃ śubham 27 vṛṣabhaṃ ca dadau tasmai saha tābhiḥ prajāpatiḥ prasādayām āsa manas tena rudrasya bhārata 28 prītaś cāpi mahādevaś cakāra vṛṣabhaṃ tadā dhvajaṃ ca vāhanaṃ caiva tasmāt sa vṛṣabhadhvajaḥ 29 tato devair mahādevas tadā paśupatiḥ kṛtaḥ īśvaraḥ sa gavāṃ madhye vṛṣāṅka iti cocyate 30 evam avyagravarṇānāṃ kapilānāṃ mahaujasām pradāne prathamaḥ kalpaḥ sarvāsām eva kīrtitaḥ 31 lokajyeṣṭhā lokavṛtti pravṛttā; rudropetāḥ somaviṣyanda bhūtāḥ saumyāḥ puṇyāḥ kāmadāḥ prāṇadāś ca; gā vai dattvā sarvakāmapradaḥ syāt 32 imaṃ gavāṃ prabhava vidhānam uttamaṃ; paṭhan sadā śucir ati maṅgalapriyaḥ vimucyate kalikaluṣeṇa mānavaḥ; priyaṃ sutān paśudhanam āpnuyāt tathā 33 havyaṃ kavyaṃ tarpaṇaṃ śānti karma; yānaṃ vāso vṛddhabālasya puṣṭim etān sarvān gopradāne guṇān vai; dātā rājann āpnuyād vai sadaiva 34 [v] pitāmahasyātha niśamya vākyaṃ; rājā saha bhrātṛbhir ājamīḍhaḥ sauvarṇakāṃsyopaduhās tato gāḥ; pārtho dadau brāhmaṇasattamebhyaḥ 35 tathaiva tebhyo 'bhidadau dvijebhyo; gavāṃ sahasrāṇi śatāni caiva yajñān samuddiśya ca dakṣiṇārthe; lokān vijetuṃ paramāṃ ca kīrtim |