Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 14 Index Previous Next
|
1
[व] सैवं विपल्य करुणं सॊन्मादेव तपस्विनी उत्तरा नयपतद भूमौ कृपणा पुत्रगृद्धिनी 2 तां तु दृष्ट्वा निपतितां हतबन्धुपरिच्छदाम चुक्रॊश कुन्ती दुःखार्ता सर्वाश च भरत सत्रियः 3 मुहूर्तम इव तद राजन पाण्डवानां निवेशनम अप्रेक्षणीयम अभवद आर्तस्वरनिनादितम 4 सा मुहूत च राजेन्द्र पुत्रशॊकाभिपीडिता कश्मलाभिहता वीर वैराटी तव अभवत तदा 5 परतिलभ्य तु सा संज्ञाम उत्तरा भरतर्षभ अङ्कम आरॊप्य तं पुत्रम इदं वचनम अब्रवीत 6 धर्मज्ञस्य सुतः संस तवम अधर्मम अवबुध्यसे यस तवं वृष्णिप्रवीरस्य कुरुषे नाभिवादनम 7 पुत्रगत्वा मम वचॊ बरूयास तवं पितरं तव दुर्मरं पराणिनां वीर काले पराप्ते कथं चन 8 याहं तवया विहीनाद्य पत्या पुत्रेण चैव ह मर्तव्ये सति जीवामि हतस्वस्तिर अकिंचना 9 अथ वा धर्मराज्ञाहम अनुज्ञाता महाभुज भक्षयिष्ये विषं तीक्ष्णं परवेक्ष्ये वा हुताशनम 10 अथ वा दुर्मरं तात यद इदं मे सहस्रधा पतिपुत्र विहीनाया हृदयं न विदीर्यते 11 उत्तिष्ठ पुत्रपश्येमां दुःखितां परपितामहीम आर्ताम उपप्लुतां दीनां निमग्नां शॊकसागरे 12 आर्यां च पश्य पाञ्चालीं सात्वतीं च तपस्विनीम मां च पश्य सुसुःखार्तां वयाध विद्धां मृगीम इव 13 उत्तिष्ठ पश्य वदनं लॊकनाथस्य धीमतः पुण्डरीकपलाशाक्षं पुरेव चपलेक्षणम 14 एवं विप्रलपन्तीं तु दृष्ट्वा निपतितां पुनः उत्तरां ताः सत्रियः सर्वाः पुनर उत्थापयन्त्य उत 15 उत्थाय तु पुनर धैर्यात तदा मत्स्यपतेः सुता पराञ्जलिः पुनरीकाक्षं भूमाव एवाभ्यवादयत 16 शरुत्वा स तस्या विपुलं विलापं पुरुषर्षभः उपस्पृश्य ततः कृष्णॊ बरह्मास्त्रं संजहार तत 17 परतिजज्ञे च दाशार्हस तस्य जीवितम अच्युतः अब्रवीच च विशुद्धात्मा सर्वं विश्रावयञ जगत 18 न बरवीम्य उत्तरे मिथ्या सत्यम एतद भविष्यति एष संजीवयाम्य एनं पश्यतां सर्वदेहिनाम 19 नॊक्तपूर्वं मया मिथ्या सवैरेष्व अपि कदा चन न च युद्धे परा वृत्तस तथा संजीवताम अयम 20 यथा मे दयितॊ धर्मॊ बराह्मणाश च विशेषतः अभिमन्यॊः सुतॊ जातॊ मृतॊ जीवत्व अयं तथा 21 यथाहं नाभिजानामि विजयेन कदा चन विरॊधं तेन सत्येन मृतॊ जीवत्व अयं शिशुः 22 यथासत्यं च धर्मश च मयि नित्यं परतिष्ठितौ तथा मृतः शिशुर अयं जीवताम अभिमन्युजः 23 यथा कंशश च केशी च धर्मेण निहतौ मया तेन सत्येन बालॊ ऽयं पुनर उज्जीवताम इह 24 इत्य उक्तॊ वासुदेवेन स बालॊ भरतर्षभ शनैः शनैर महाराज परास्पन्दत स चेतनः |
1
[v] saivaṃ vipalya karuṇaṃ sonmādeva tapasvinī uttarā nyapatad bhūmau kṛpaṇā putragṛddhinī 2 tāṃ tu dṛṣṭvā nipatitāṃ hatabandhuparicchadām cukrośa kuntī duḥkhārtā sarvāś ca bharata striyaḥ 3 muhūrtam iva tad rājan pāṇḍavānāṃ niveśanam aprekṣaṇīyam abhavad ārtasvaranināditam 4 sā muhūta ca rājendra putraśokābhipīḍitā kaśmalābhihatā vīra vairāṭī tv abhavat tadā 5 pratilabhya tu sā saṃjñām uttarā bharatarṣabha aṅkam āropya taṃ putram idaṃ vacanam abravīt 6 dharmajñasya sutaḥ saṃs tvam adharmam avabudhyase yas tvaṃ vṛṣṇipravīrasya kuruṣe nābhivādanam 7 putragatvā mama vaco brūyās tvaṃ pitaraṃ tava durmaraṃ prāṇināṃ vīra kāle prāpte kathaṃ cana 8 yāhaṃ tvayā vihīnādya patyā putreṇa caiva ha martavye sati jīvāmi hatasvastir akiṃcanā 9 atha vā dharmarājñāham anujñātā mahābhuja bhakṣayiṣye viṣaṃ tīkṣṇaṃ pravekṣye vā hutāśanam 10 atha vā durmaraṃ tāta yad idaṃ me sahasradhā patiputra vihīnāyā hṛdayaṃ na vidīryate 11 uttiṣṭha putrapaśyemāṃ duḥkhitāṃ prapitāmahīm ārtām upaplutāṃ dīnāṃ nimagnāṃ śokasāgare 12 āryāṃ ca paśya pāñcālīṃ sātvatīṃ ca tapasvinīm māṃ ca paśya susuḥkhārtāṃ vyādha viddhāṃ mṛgīm iva 13 uttiṣṭha paśya vadanaṃ lokanāthasya dhīmataḥ puṇḍarīkapalāśākṣaṃ pureva capalekṣaṇam 14 evaṃ vipralapantīṃ tu dṛṣṭvā nipatitāṃ punaḥ uttarāṃ tāḥ striyaḥ sarvāḥ punar utthāpayanty uta 15 utthāya tu punar dhairyāt tadā matsyapateḥ sutā prāñjaliḥ punarīkākṣaṃ bhūmāv evābhyavādayat 16 śrutvā sa tasyā vipulaṃ vilāpaṃ puruṣarṣabhaḥ upaspṛśya tataḥ kṛṣṇo brahmāstraṃ saṃjahāra tat 17 pratijajñe ca dāśārhas tasya jīvitam acyutaḥ abravīc ca viśuddhātmā sarvaṃ viśrāvayañ jagat 18 na bravīmy uttare mithyā satyam etad bhaviṣyati eṣa saṃjīvayāmy enaṃ paśyatāṃ sarvadehinām 19 noktapūrvaṃ mayā mithyā svaireṣv api kadā cana na ca yuddhe parā vṛttas tathā saṃjīvatām ayam 20 yathā me dayito dharmo brāhmaṇāś ca viśeṣataḥ abhimanyoḥ suto jāto mṛto jīvatv ayaṃ tathā 21 yathāhaṃ nābhijānāmi vijayena kadā cana virodhaṃ tena satyena mṛto jīvatv ayaṃ śiśuḥ 22 yathāsatyaṃ ca dharmaś ca mayi nityaṃ pratiṣṭhitau tathā mṛtaḥ śiśur ayaṃ jīvatām abhimanyujaḥ 23 yathā kaṃśaś ca keśī ca dharmeṇa nihatau mayā tena satyena bālo 'yaṃ punar ujjīvatām iha 24 ity ukto vāsudevena sa bālo bharatarṣabha śanaiḥ śanair mahārāja prāspandata sa cetanaḥ |