Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 1 Index Previous Next
|
1
[आ] यदावसॊ नन्दने कामरूपी; संवत्सराणाम अयुतं शतानाम किं कारणं कार्तयुगप्रधान; हित्वा तत्त्वं वसुधाम अन्वपद्यः 2 [य] जञातिः सुहृत सवजनॊ यॊ यथेह; कषीणे वित्ते तयज्यते मानवैर हि तथा तत्र कषीणपुण्यं मनुष्यं; तयजन्ति सद्यः सेश्वरा देवसंघाः 3 [आ] कथं तस्मिन कषीणपुण्या भवन्ति; संमुह्यते मे ऽतर मनॊ ऽतिमात्रम किं विशिष्टाः कस्य धामॊपयान्ति; तद वै बरूहि कषेत्रवित तवं मतॊ मे 4 [य] इमं भौमं नरकं ते पतन्ति; लालप्यमाना नरदेव सर्वे ते कङ्कगॊमायु बलाशनार्थं; कषीणा विवृद्धिं बहुधा वरजन्ति 5 तस्माद एतद वर्जनीयं नरेण; दुष्टं लॊके गर्हणीयं च कर्म आख्यातं ते पार्थिव सर्वम एतद; भूयश चेदानीं वद किं ते वदामि 6 [आ] यदा तु तान वितुदन्ते वयांसि; तथा गृध्राः शितिकण्ठाः पतंगाः कथं भवन्ति कथम आभवन्ति; न भौमम अन्यं नरकं शृणॊमि 7 [य] ऊर्ध्वं देहात कर्मणॊ जृम्भमाणाद; वयक्तं पृथिव्याम अनुसंचरन्ति इमं भौमं नरकं ते पतन्ति; नावेक्षन्ते वर्षपूगान अनेकान 8 षष्टिं सहस्राणि पतन्ति वयॊम्नि; तथा अशीतिं परिवत्सराणि तान वै तुदन्ति परपततः परपातं; भीमा भौमा राक्षसास तीक्ष्णदंष्ट्राः 9 [आ] यद एनसस ते पततस तुदन्ति; भीमा भौमा राक्षसास तीक्ष्णदंष्ट्राः कथं भवन्ति कथम आभवन्ति; कथं भूता गर्भभूता भवन्ति 10 [य] अस्रं रेतः पुष्पफलानुपृक्तम; अन्वेति तद वै पुरुषेण सृष्टम स वै तस्या रज आपद्यते वै; स गर्भभूतः समुपैति तत्र 11 वनस्पतींश चौषधीश चाविशन्ति; अपॊ वायुं पृथिवीं चान्तरिक्षम चतुष्पदं दविपदं चापि सर्वम; एवं भूता गर्भभूता भवन्ति 12 [आ] अन्यद वपुर विदधातीह गर्भ; उताहॊ सवित सवेन कामेन याति आपद्यमानॊ नरयॊनिम एताम; आचक्ष्व मे संशयात परब्रवीमि 13 शरीरदेहादि समुच्छ्रयं च; चक्षुः शरॊत्रे लभते केन संज्ञाम एतत तत्त्वं सर्वम आचक्ष्व पृष्टः; कषेत्रज्ञं तवां तात मन्याम सर्वे 14 [य] वायुः समुत्कर्षति गर्भयॊनिम; ऋतौ रेतः पुष्परसानुपृक्तम स तत्र तन्मात्र कृताधिकारः; करमेण संवर्धयतीह गर्भम 15 स जायमानॊ विगृहीत गात्रः; षड जञाननिष्ठायतनॊ मनुष्यः स शरॊत्राभ्यां वेदयतीह शब्दं; सर्वं रूपं पश्यति चक्षुषा च 16 घराणेन गन्धं जिह्वयाथॊ रसं च; तवचा सपर्शं मनसा वेद भावम इत्य अष्टकेहॊपचितिं च विद्धि; महात्मनः पराणभृतः शरीरे 17 [आ] यः संस्थितः पुरुषॊ दह्यते वा; निखन्यते वापि निघृष्यते वा अभाव भूतः स विनाशम एत्य; केनात्मानं चेतयते पुरस्तात 18 [य] हित्वा सॊ ऽसून सुप्तवन निष्ठनित्वा; पुरॊधाय सुकृतं दुष्कृतं च अन्यां यॊनिं पवनाग्रानुसारी; हित्वा देहं भजते राजसिंह 19 पुण्यां यॊनिं पुण्यकृतॊ वरजन्ति; पापां यॊनिं पापकृतॊ वरजन्ति कीटाः पतंगाश च भवन्ति पापा; न मे विवक्षास्ति महानुभाव 20 चतुष्पदा दविपदाः षट्पदाश च; तथा भूता गर्भभूता भवन्ति आख्यातम एतन निखिलेन सर्वं; भूयस तु किं पृच्छसि राजसिंह 21 [आ] किंस्वित कृत्वा लभते तात लॊकान; मर्त्यः शरेष्ठांस तपसा विद्यया वा तन मे पृष्टः शंस सर्वं यथावच; छुभाँल लॊकान येन गच्छेत करमेण 22 [य] तपश च दानं च शमॊ दमश च; हरीर आर्जवं सर्वभूतानुकम्पा नश्यन्ति मानेन तमॊ ऽभिभूताः; पुंसः सदैवेति वदन्ति सन्तः 23 अधीयानः पण्डितं मन्यमानॊ; यॊ विद्यया हन्ति यशः परेषाम तस्यान्तवन्तश च भवन्ति लॊका; न चास्य तद बरह्म फलं ददाति 24 चत्वारि कर्माण्य अभयंकराणि; भयं परयच्छन्त्य अयथा कृतानि मानाग्निहॊत्रम उत मानमौनं; मानेनाधीतम उत मानयज्ञः 25 न मान्यमानॊ मुदम आददीत; न संतापं पराप्नुयाच चावमानात सन्तः सतः पूजयन्तीह लॊके; नासाधवः साधुबुद्धिं लभन्ते 26 इति दद्याद इति यजेद इत्य अधीयीत मे वरतम इत्य अस्मिन्न अभयान्य आहुस तानि वर्ज्यानि नित्यशः 27 येनाश्रयं वेदयन्ते पुराणं; मनीषिणॊ मानसमानभक्तम तन निःश्रेयस तैजसं रूपम एत्य; परां शान्तिं पराप्नुयुः परेत्य चेह |
1
[ā] yadāvaso nandane kāmarūpī; saṃvatsarāṇām ayutaṃ śatānām kiṃ kāraṇaṃ kārtayugapradhāna; hitvā tattvaṃ vasudhām anvapadyaḥ 2 [y] jñātiḥ suhṛt svajano yo yatheha; kṣīṇe vitte tyajyate mānavair hi tathā tatra kṣīṇapuṇyaṃ manuṣyaṃ; tyajanti sadyaḥ seśvarā devasaṃghāḥ 3 [ā] kathaṃ tasmin kṣīṇapuṇyā bhavanti; saṃmuhyate me 'tra mano 'timātram kiṃ viśiṣṭāḥ kasya dhāmopayānti; tad vai brūhi kṣetravit tvaṃ mato me 4 [y] imaṃ bhaumaṃ narakaṃ te patanti; lālapyamānā naradeva sarve te kaṅkagomāyu balāśanārthaṃ; kṣīṇā vivṛddhiṃ bahudhā vrajanti 5 tasmād etad varjanīyaṃ nareṇa; duṣṭaṃ loke garhaṇīyaṃ ca karma ākhyātaṃ te pārthiva sarvam etad; bhūyaś cedānīṃ vada kiṃ te vadāmi 6 [ā] yadā tu tān vitudante vayāṃsi; tathā gṛdhrāḥ śitikaṇṭhāḥ pataṃgāḥ kathaṃ bhavanti katham ābhavanti; na bhaumam anyaṃ narakaṃ śṛṇomi 7 [y] ūrdhvaṃ dehāt karmaṇo jṛmbhamāṇād; vyaktaṃ pṛthivyām anusaṃcaranti imaṃ bhaumaṃ narakaṃ te patanti; nāvekṣante varṣapūgān anekān 8 ṣaṣṭiṃ sahasrāṇi patanti vyomni; tathā aśītiṃ parivatsarāṇi tān vai tudanti prapatataḥ prapātaṃ; bhīmā bhaumā rākṣasās tīkṣṇadaṃṣṭrāḥ 9 [ā] yad enasas te patatas tudanti; bhīmā bhaumā rākṣasās tīkṣṇadaṃṣṭrāḥ kathaṃ bhavanti katham ābhavanti; kathaṃ bhūtā garbhabhūtā bhavanti 10 [y] asraṃ retaḥ puṣpaphalānupṛktam; anveti tad vai puruṣeṇa sṛṣṭam sa vai tasyā raja āpadyate vai; sa garbhabhūtaḥ samupaiti tatra 11 vanaspatīṃś cauṣadhīś cāviśanti; apo vāyuṃ pṛthivīṃ cāntarikṣam catuṣpadaṃ dvipadaṃ cāpi sarvam; evaṃ bhūtā garbhabhūtā bhavanti 12 [ā] anyad vapur vidadhātīha garbha; utāho svit svena kāmena yāti āpadyamāno narayonim etām; ācakṣva me saṃśayāt prabravīmi 13 śarīradehādi samucchrayaṃ ca; cakṣuḥ śrotre labhate kena saṃjñām etat tattvaṃ sarvam ācakṣva pṛṣṭaḥ; kṣetrajñaṃ tvāṃ tāta manyāma sarve 14 [y] vāyuḥ samutkarṣati garbhayonim; ṛtau retaḥ puṣparasānupṛktam sa tatra tanmātra kṛtādhikāraḥ; krameṇa saṃvardhayatīha garbham 15 sa jāyamāno vigṛhīta gātraḥ; ṣaḍ jñānaniṣṭhāyatano manuṣyaḥ sa śrotrābhyāṃ vedayatīha śabdaṃ; sarvaṃ rūpaṃ paśyati cakṣuṣā ca 16 ghrāṇena gandhaṃ jihvayātho rasaṃ ca; tvacā sparśaṃ manasā veda bhāvam ity aṣṭakehopacitiṃ ca viddhi; mahātmanaḥ prāṇabhṛtaḥ śarīre 17 [ā] yaḥ saṃsthitaḥ puruṣo dahyate vā; nikhanyate vāpi nighṛṣyate vā abhāva bhūtaḥ sa vināśam etya; kenātmānaṃ cetayate purastāt 18 [y] hitvā so 'sūn suptavan niṣṭhanitvā; purodhāya sukṛtaṃ duṣkṛtaṃ ca anyāṃ yoniṃ pavanāgrānusārī; hitvā dehaṃ bhajate rājasiṃha 19 puṇyāṃ yoniṃ puṇyakṛto vrajanti; pāpāṃ yoniṃ pāpakṛto vrajanti kīṭāḥ pataṃgāś ca bhavanti pāpā; na me vivakṣāsti mahānubhāva 20 catuṣpadā dvipadāḥ ṣaṭpadāś ca; tathā bhūtā garbhabhūtā bhavanti ākhyātam etan nikhilena sarvaṃ; bhūyas tu kiṃ pṛcchasi rājasiṃha 21 [ā] kiṃsvit kṛtvā labhate tāta lokān; martyaḥ śreṣṭhāṃs tapasā vidyayā vā tan me pṛṣṭaḥ śaṃsa sarvaṃ yathāvac; chubhāṁl lokān yena gacchet krameṇa 22 [y] tapaś ca dānaṃ ca śamo damaś ca; hrīr ārjavaṃ sarvabhūtānukampā naśyanti mānena tamo 'bhibhūtāḥ; puṃsaḥ sadaiveti vadanti santaḥ 23 adhīyānaḥ paṇḍitaṃ manyamāno; yo vidyayā hanti yaśaḥ pareṣām tasyāntavantaś ca bhavanti lokā; na cāsya tad brahma phalaṃ dadāti 24 catvāri karmāṇy abhayaṃkarāṇi; bhayaṃ prayacchanty ayathā kṛtāni mānāgnihotram uta mānamaunaṃ; mānenādhītam uta mānayajñaḥ 25 na mānyamāno mudam ādadīta; na saṃtāpaṃ prāpnuyāc cāvamānāt santaḥ sataḥ pūjayantīha loke; nāsādhavaḥ sādhubuddhiṃ labhante 26 iti dadyād iti yajed ity adhīyīta me vratam ity asminn abhayāny āhus tāni varjyāni nityaśaḥ 27 yenāśrayaṃ vedayante purāṇaṃ; manīṣiṇo mānasamānabhaktam tan niḥśreyas taijasaṃ rūpam etya; parāṃ śāntiṃ prāpnuyuḥ pretya ceha |