Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 3 Index Previous Next
|
1
[वै] ततॊ दिशः संप्रविहृत्य पार्था; मृगान वराहान महिषांश च हत्वा धनुर्धराः शरेष्ठतमाः पृथिव्यां; पृथक चरन्तः सहिता बभूवुः 2 ततॊ मृगव्यालगणानुकीर्णं; महावनं तद विहगॊपघुष्टम भरातॄंश च तान अभ्यवदद युधिष्ठिरः; शरुत्वा गिरॊ वयाहरतां मृगाणाम 3 आदित्यदीप्तां दिशम अभ्युपेत्य; मृगद्विजाः करूरम इमे वदन्ति आयासम उग्रं परतिवेदयन्तॊ; महाहवं शत्रुभिर वावमानम 4 कषिप्रं निवर्तध्वम अलं मृगैर नॊ; मनॊ हि मे दूयति दह्यते च बुद्धिं समाच्छाद्य च मे समन्युर; उद्धूयते पराणपतिः शरीरे 5 सरः सुपर्णेन हृतॊरगं यथा; राष्ट्रं यथा राजकम आत्तलक्ष्मि एवंविधं मे परतिभाति काम्यकं; शौण्डैर यथा पीतरसश च कुम्भः 6 ते सैन्धवैर अत्यनिलौघवेगैर; महाजवैर वाजिभिर उह्यमानाः युक्तैर बृहद्भिः सुरथैर नृवीरास; तदाश्रमायाभिमुखा बभूवुः 7 तेषां तु गॊमायुर अनल्प घॊषॊ; निवर्ततां मामम उपेत्य पार्श्वम परव्याहरत तं परविमृश्य राजा; परॊवाच भीमं च धनंजयं च 8 यथा वदत्य एष विहीनयॊनिः; शालावृकॊ वामम उपेत्य पार्श्वम सुव्यक्तम अस्मान अवमन्य पापैः; कृतॊ ऽभिमर्दः कुरुभिः परसह्य 9 इत्य एव ते तद वनम आविशन्तॊ; महत्य अरण्ये मृगयां चरित्वा बालाम अपश्यन्त तदा रुदन्तीं; धात्रेयिकां परेष्यवधूं परियायाः 10 ताम इन्द्रसेनस तवरितॊ ऽभिसृत्य; रथाद अवप्लुत्य ततॊ ऽभयधावत परॊवच चैनां वचनं नरेन्द्र; धात्रेयिकाम आर्ततरस तदानीम 11 किं रॊदिषि तवं पतिता धरण्यां; किं ते मुखं शुष्यति दीनवर्णम कच चिन न पापैः सुनृशंस कृद भिः; परमाथिता दरौपदी राजपुत्री अनिद्य रूपा सुविशालनेत्रा; शरीरतुल्या कुरुपुंगवानाम 12 यद्य एव देवी पृथिवीं परविष्टा; दिवं परपन्नाप्य अथ वा समुद्रम तस्या गमिष्यन्ति पदं हि पार्थास; तथा हि संतप्यति धर्मराजः 13 कॊ हीदृशानाम अरिमर्दनानां; कलेशक्षमाणाम अपराजितानाम पराणैः समाम इष्टतमां जिहीर्षेद; अनुत्तमं रत्नम इव परमूढः न बुध्यते नाथवतीम इहाद्य; बहिश्चरं हृदयं पाण्डवानाम 14 कस्याद्य कायं परतिभिद्य घॊरा; महीं परवेक्ष्यन्ति शिताः शराग्र्याः मा तवं शुचस तां परति भीरु विद्धि; यथाद्य कृष्णा पुनर एष्यतीति निहत्य सर्वान दविषतः समग्रान; पार्थाः समेष्यन्त्य अथ याज्ञसेन्या 15 अथाब्रवीच चारु मुखं परमृज्य; धात्रेयिका सारथिम इन्द्रसेनम जयद्रथेनापहृता परमथ्य; पञ्चेन्द्र कल्पान परिभूय कृष्णा 16 तिष्ठन्ति वर्त्मानि नवान्य अमूनि; वृक्षाश च न मलान्ति तथैव भग्नाः आवर्तयध्वं हय अनुयात शीघ्रं; न दूरयातैव हि राजपुत्री 17 संनह्यध्वं सर्व एवेन्द्र कल्पा; महान्ति चारूणि च दंशनानि गृह्णीत चापानि महाधनानि; शरांश च शीघ्रं पदवीं वरजध्वम 18 पुरा हि निर्भर्त्सन दण्डमॊहिता; परमूढ चित्ता वदनेन शुष्यता ददाति कस्मै चिद अनर्हते तनुं; वराज्य पूर्णाम इव भस्मनि शरुचम 19 पुरा तुषाग्नाव इव हूयते हविः; पुरा शमशाने सरग इवापविध्यते पुरा च सॊमॊ ऽधवरगॊ ऽवलिह्यते; शुना यथा विप्रजने परमॊहिते महत्य अरण्ये मृगयां चरित्वा; पुरा शृगालॊ नलिनीं विगाहते 20 मा वः परियायाः सुनसं सुलॊचनं; चन्द्रप्रभाच्छं वदनं परसन्नम सपृश्याच छुभं कश चिद अकृत्य कारी; शवा वै पुरॊडाशम इवॊपयुङ्क्षीत एतानि वर्त्मान्य अनुयात शीघ्रं; मा वः कालः कषिप्रम इहात्यगाद वै 21 [य] भद्रे तूष्णीम आस्स्व नियच्छ वाचं; मास्मत सकाशे परुसाण्य अवॊचः राजानॊ वा यदि वा राजपुत्रा; बलेन मत्ता वञ्चनां पराप्नुवन्ति 22 [वै] एतावद उक्त्वा परययुर हि शीघ्रं; तान्य एव वर्त्मान्य अनुवर्तमानाः मुहुर मुहुर वयालवद उच्छसन्तॊ; जयां विक्षिपन्तश च महाधनुर भयः 23 ततॊ ऽपश्यंस तस्य सैन्यस्य रेणुम; उद्धूतं वै जावि खुरप्रणुन्नम पदातीनां मध्यगतं च धौम्यं; विक्रॊशन्तं भीमम अभिद्रवेति 24 ते सान्त्व्य धौम्यं परिदीनसत्त्वाः; सुखं भवान एत्व इति राजपुत्राः शयेना यथैवामिष संप्रयुक्ता; जवेन तः सैन्यम अथाभ्यधावन 25 तेषां महेन्द्रॊपमविक्रमाणां; संरब्धानां धर्षणाद याज्ञसेन्याः करॊधः परजज्वाल जयद्रथं च; दृष्ट्वा परियां तस्य रथे सथितां च 26 परचुक्रुशुश चाप्य अथ सिन्धुराजं; वृकॊदरश चैव धनंजयश च यमौ च राजा च महाधनुर्धरास; ततॊ दिशः संमुमुहुः परेषाम |
1
[vai] tato diśaḥ saṃpravihṛtya pārthā; mṛgān varāhān mahiṣāṃś ca hatvā dhanurdharāḥ śreṣṭhatamāḥ pṛthivyāṃ; pṛthak carantaḥ sahitā babhūvuḥ 2 tato mṛgavyālagaṇānukīrṇaṃ; mahāvanaṃ tad vihagopaghuṣṭam bhrātṝṃś ca tān abhyavadad yudhiṣṭhiraḥ; śrutvā giro vyāharatāṃ mṛgāṇām 3 ādityadīptāṃ diśam abhyupetya; mṛgadvijāḥ krūram ime vadanti āyāsam ugraṃ prativedayanto; mahāhavaṃ śatrubhir vāvamānam 4 kṣipraṃ nivartadhvam alaṃ mṛgair no; mano hi me dūyati dahyate ca buddhiṃ samācchādya ca me samanyur; uddhūyate prāṇapatiḥ śarīre 5 saraḥ suparṇena hṛtoragaṃ yathā; rāṣṭraṃ yathā rājakam āttalakṣmi evaṃvidhaṃ me pratibhāti kāmyakaṃ; śauṇḍair yathā pītarasaś ca kumbhaḥ 6 te saindhavair atyanilaughavegair; mahājavair vājibhir uhyamānāḥ yuktair bṛhadbhiḥ surathair nṛvīrās; tadāśramāyābhimukhā babhūvuḥ 7 teṣāṃ tu gomāyur analpa ghoṣo; nivartatāṃ māmam upetya pārśvam pravyāharat taṃ pravimṛśya rājā; provāca bhīmaṃ ca dhanaṃjayaṃ ca 8 yathā vadaty eṣa vihīnayoniḥ; śālāvṛko vāmam upetya pārśvam suvyaktam asmān avamanya pāpaiḥ; kṛto 'bhimardaḥ kurubhiḥ prasahya 9 ity eva te tad vanam āviśanto; mahaty araṇye mṛgayāṃ caritvā bālām apaśyanta tadā rudantīṃ; dhātreyikāṃ preṣyavadhūṃ priyāyāḥ 10 tām indrasenas tvarito 'bhisṛtya; rathād avaplutya tato 'bhyadhāvat provaca caināṃ vacanaṃ narendra; dhātreyikām ārtataras tadānīm 11 kiṃ rodiṣi tvaṃ patitā dharaṇyāṃ; kiṃ te mukhaṃ śuṣyati dīnavarṇam kac cin na pāpaiḥ sunṛśaṃsa kṛd bhiḥ; pramāthitā draupadī rājaputrī anidya rūpā suviśālanetrā; śarīratulyā kurupuṃgavānām 12 yady eva devī pṛthivīṃ praviṣṭā; divaṃ prapannāpy atha vā samudram tasyā gamiṣyanti padaṃ hi pārthās; tathā hi saṃtapyati dharmarājaḥ 13 ko hīdṛśānām arimardanānāṃ; kleśakṣamāṇām aparājitānām prāṇaiḥ samām iṣṭatamāṃ jihīrṣed; anuttamaṃ ratnam iva pramūḍhaḥ na budhyate nāthavatīm ihādya; bahiścaraṃ hṛdayaṃ pāṇḍavānām 14 kasyādya kāyaṃ pratibhidya ghorā; mahīṃ pravekṣyanti śitāḥ śarāgryāḥ mā tvaṃ śucas tāṃ prati bhīru viddhi; yathādya kṛṣṇā punar eṣyatīti nihatya sarvān dviṣataḥ samagrān; pārthāḥ sameṣyanty atha yājñasenyā 15 athābravīc cāru mukhaṃ pramṛjya; dhātreyikā sārathim indrasenam jayadrathenāpahṛtā pramathya; pañcendra kalpān paribhūya kṛṣṇā 16 tiṣṭhanti vartmāni navāny amūni; vṛkṣāś ca na mlānti tathaiva bhagnāḥ āvartayadhvaṃ hy anuyāta śīghraṃ; na dūrayātaiva hi rājaputrī 17 saṃnahyadhvaṃ sarva evendra kalpā; mahānti cārūṇi ca daṃśanāni gṛhṇīta cāpāni mahādhanāni; śarāṃś ca śīghraṃ padavīṃ vrajadhvam 18 purā hi nirbhartsana daṇḍamohitā; pramūḍha cittā vadanena śuṣyatā dadāti kasmai cid anarhate tanuṃ; varājya pūrṇām iva bhasmani śrucam 19 purā tuṣāgnāv iva hūyate haviḥ; purā śmaśāne srag ivāpavidhyate purā ca somo 'dhvarago 'valihyate; śunā yathā viprajane pramohite mahaty araṇye mṛgayāṃ caritvā; purā śṛgālo nalinīṃ vigāhate 20 mā vaḥ priyāyāḥ sunasaṃ sulocanaṃ; candraprabhācchaṃ vadanaṃ prasannam spṛśyāc chubhaṃ kaś cid akṛtya kārī; śvā vai puroḍāśam ivopayuṅkṣīt etāni vartmāny anuyāta śīghraṃ; mā vaḥ kālaḥ kṣipram ihātyagād vai 21 [y] bhadre tūṣṇīm āssva niyaccha vācaṃ; māsmat sakāśe parusāṇy avocaḥ rājāno vā yadi vā rājaputrā; balena mattā vañcanāṃ prāpnuvanti 22 [vai] etāvad uktvā prayayur hi śīghraṃ; tāny eva vartmāny anuvartamānāḥ muhur muhur vyālavad ucchasanto; jyāṃ vikṣipantaś ca mahādhanur bhyaḥ 23 tato 'paśyaṃs tasya sainyasya reṇum; uddhūtaṃ vai jāvi khurapraṇunnam padātīnāṃ madhyagataṃ ca dhaumyaṃ; vikrośantaṃ bhīmam abhidraveti 24 te sāntvya dhaumyaṃ paridīnasattvāḥ; sukhaṃ bhavān etv iti rājaputrāḥ śyenā yathaivāmiṣa saṃprayuktā; javena taḥ sainyam athābhyadhāvan 25 teṣāṃ mahendropamavikramāṇāṃ; saṃrabdhānāṃ dharṣaṇād yājñasenyāḥ krodhaḥ prajajvāla jayadrathaṃ ca; dṛṣṭvā priyāṃ tasya rathe sthitāṃ ca 26 pracukruśuś cāpy atha sindhurājaṃ; vṛkodaraś caiva dhanaṃjayaś ca yamau ca rājā ca mahādhanurdharās; tato diśaḥ saṃmumuhuḥ pareṣām |