Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 14 Index Previous Next
|
1
[इन्द्र] कच चित सुखं सवपिषि तवं बृहस्पते; कच चिन मनॊज्ञाः परिचारकास ते कच चिद देवानां सुखकामॊ ऽसि विप्र; कच चिद देवास तवां परिपालयन्ति 2 [ब] सुखं शये ऽहं शयने महेन्द्र; तथा मनॊज्ञाः परिचारका मे तथा देवानां सुखकामॊ ऽसमि शक्र; देवाश च मां सुभृशं पालयन्ति 3 [इ] कुतॊ दुःखं मानसं देहजं वा; पाण्डुर विवर्णश च कुतस तवम अद्य आचक्ष्व मे तद दविज यावद एतान; निहन्मि सर्वांस तव दुःखकर्तॄन 4 [ब] मरुत्तम आहुर मघवन यक्ष्यमाणं; महायज्ञेनॊत्तम दक्षिणेन तं संवर्तॊ याजयितेति मे शरुतं; तद इच्छामि न स तं याजयेत 5 [इ] सर्वान कामान अनुजातॊ ऽसि विप्र; यस तवं देवानां मन्त्रयसे परॊधाः उभौ च ते जन्ममृत्यू वयतीतौ; किं संवर्तस तव कर्ताद्य विप्र 6 [ब] देवैः सह तवम असुरान संप्रणुद्य; जिघांससे ऽदयाप्य उत सानुबन्धान यं यं समृद्धं पश्यसि तत्र तत्र; दुःखं सपत्नेषु समृद्धभावः 7 अतॊ ऽसमि देवेन्द्र विवर्णरूपः; सपत्नॊ मे वर्धते तन निशम्य सर्वॊपायैर मघवन संनियच्छ; संवर्तं वा पार्थिवं वा मरुत्तम 8 [इ] एहि गच्छ परहितॊ जातवेदॊ; बृहस्पतिं परिदातुं मरुत्ते अयं वै तवा याजयिता बृहस्पतिस; तथामरं चैव करिष्यतीति 9 [अग्नि] अयं गच्छामि तव शक्राद्य दूतॊ; बृहस्पतिं परिदातुं मरुत ते वाचं सत्यां पुरुहूतस्य कर्तुं; बृहस्पतेश चापचितिं चिकीर्षुः 10 [व] ततः परायाद धूमकेतुर महात्मा; वनस्पतीन वीरुधश चावमृद्नन कामाद धिमान्ते परिवर्तमानः; काष्ठातिगॊ मातरिश्वेन नर्दन 11 [म] आश्चर्यम अद्य पश्यामि रूपिणं वह्निम आगतम आसनं सलिलं पाद्यं गां चॊपानय वै मुने 12 [अग्नि] आसनं सलिलं पाद्यं परतिनन्दामि ते ऽनघ इन्द्रेण तु समादिष्टं विद्धि मां दूतम आगतम 13 [म] कच चिच छरीमान देवराजः सुखी च; कच चिच चास्मान परीयते धूमकेतॊ कच चिद देवाश चास्य वशे यथावत; तद बरूहि तवं मम कार्त्स्न्येन देव 14 [अ] शक्रॊ भृशं सुसुखी पार्थिवेन्द्र; परीतिं चेच्छत्य अजरां वै तवया सः देवाश च सर्वे वशगास तस्य राजन; संदेशं तवं शृणु मे देवराज्ञः 15 यदर्थं मां पराहिणॊत तवत्सकाशं; बृहस्पतिं परिदातुं मरुत्ते अयं गुरुर याजयिता नृप तवां; मर्त्यं सन्तम अमरं तवां करॊतु 16 [म] संवर्तॊ ऽयं याजयिता दविजॊ मे; बृहस्पतेर अञ्जलिर एष तस्य नासौ देवं याजयित्वा महेन्द्रं; मर्त्यं सन्तं याजयन्न अद्य शॊभेत 17 [अ] ये वै लॊका देवलॊके महान्तः; संप्राप्स्यसे तान देवराजप्रसादात तवां चेद असौ याजयेद वै बृहस्पतिर; नूनं सवर्गं तवं जयेः कीर्तियुक्तः 18 तथा लॊका मानुषा ये च दिव्याः; परजापतेश चापि ये वै महान्तः ते ते जिता देवराज्यं च कृत्स्नं; बृहस्पतिश चेद याजयेत तवां नरेन्द्र 19 [सम्वर्त] मास्मान एवं तवं पुनर आगाः कथं चिद; बृहस्पतिं परिदातुं मरुत्ते मा तवां धक्ष्ये चक्षुषा दारुणेन; संक्रुद्धॊ ऽहं पावकतन निबॊध 20 [व] ततॊ देवान अगमद धूमकेतुर; दाहाद भीतॊ वयथितॊ ऽशवत्थ पर्णवत तं वै दृष्ट्वा पराह शक्रॊ महात्मा; बृहस्पतेः संनिधौ हव्यवाहम 21 यत तवं गतः परहितॊ जातवेदॊ; बृहस्पतिं परिदातुं मरुत्ते तत किं पराह स नृपॊ यक्ष्यमाणः; कच चिद वचः परतिगृह्णाति तच च 22 [अ] न ते वाचं रॊचयते मरुत्तॊ; बृहस्पतेर अञ्जलिं पराहिणॊत सः संवर्तॊ मां याजयितेत्य अभीक्ष्णं; पुनः पुनः स मया परॊच्यमानः 23 उवाचेदं मानुषा ये च दिव्याः; परजापतेर ये च लॊका महान्तः तांश चेल लभेयं संविदं तेन कृत्वा; तथापि नेच्छेयम इति परतीतः 24 [इ] पुनर भवान पार्थिवं तं समेत्य; वाक्यं मदीयं परापय सवार्थयुक्तम पुनर यद युक्तॊ न करिष्यते वचस; ततॊ वज्रं संप्रहर्तास्मि तस्मै 25 [अ] गन्धर्वराड यात्वयं तत्र दूतॊ; बिभेम्य अहं वासव तत्र गन्तुम संरब्धॊ माम अब्रवीत तीक्ष्णरॊषः; संवर्तॊ वाक्यं चरितब्रह्मचर्यः 26 यद्य आगच्छेः पुनर एवं कथं चिद; बृहस्पतिं परिदातुं मरुत्ते दहेयं तवां चक्षुषा दारुणेन; संक्रुद्ध इत्य एतद अवैहि शक्र 27 [इ] तवम एवान्यान दहसे जातवेदॊ; न हि तवदन्यॊ विद्यते भस्मकर्ता तवत्संस्पर्शात सर्वलॊकॊ बिभेत्य; अश्रद्धेयं वदसे हव्यवाह 28 [अ] दिवं देवेन्द्र पृथिवीं चैव सर्वां; संवेष्टयेस तवं सवबलेनैव शक्र एवंविधस्येह सतस तवासौ; कथं वृत्रस तरिदिवं पराग जहार 29 [इ] न चण्डिका जङ्गमा नॊ करेणुर; न वारि सॊमं परपिबामि वह्ने न दुर्बले वै विसृजामि वज्रं; कॊ मे ऽसुखाय परहरेन मनुष्यः 30 परव्राजयेयं कालकेयान पृथिव्याम; अपाकर्षं दानवान अन्तरिक्षात दिवः परह्रादम अवसानम आनयं; कॊ मे ऽसुखाय परहरेत मर्त्यः 31 [अ] यत्र शर्यातिं चयवनॊ याजयिष्यन; सहाश्विभ्यां सॊमम अगृह्णद एकः तं तवं करुद्धः परत्यषेधीः पुरस्ताच; छर्याति यज्ञं समर तं महेन्द्र 32 वज्रं गृहीत्वा च पुरंदर तवं; संप्रहर्षीश चयवनस्यातिघॊरम स ते विप्रः सह वज्रेण बाहुम; अपागृह्णात तपसा जातमन्युः 33 ततॊ रॊषात सर्वतॊ घॊररूपं; सपत्नं ते जनयाम आस भूयः मदं नामासुरं विश्वरूपं; यं तवं दृष्ट्वा चक्षुषी संन्यमीलः 34 हनुर एका जगतीस्था तथैका; दिवं गता महतॊ दानवस्य सहस्रं दन्तानां शतयॊजनानां; सुतीक्ष्णानां घॊररूपं बभूव 35 वृत्ताः सथूला रजतस्तम्भवर्णा; दंष्ट्राश चतस्रॊ दवे शते यॊजनानाम स तवां दन्तान विदशन्न अभ्यधावञ; जिघांसया शूलम उद्यम्य घॊरम 36 अपश्यस तवं तं तदा घॊररूपं; सर्वे तव अन्ये ददृशुर दर्शनीयम यस्माद भीतः पराञ्जलिस तवं महर्षिम; आगच्छेथाः शरणं दानवघ्न 37 कषत्राद एवं बरह्मबलं गरीयॊ; न बरह्मतः किं चिद अन्यद गरीयः सॊ ऽहं जानं बरह्मतेजॊ यथावन; न संवर्तं गन्तुम इच्छामि शक्र |
1
[indra] kac cit sukhaṃ svapiṣi tvaṃ bṛhaspate; kac cin manojñāḥ paricārakās te kac cid devānāṃ sukhakāmo 'si vipra; kac cid devās tvāṃ paripālayanti 2 [b] sukhaṃ śaye 'haṃ śayane mahendra; tathā manojñāḥ paricārakā me tathā devānāṃ sukhakāmo 'smi śakra; devāś ca māṃ subhṛśaṃ pālayanti 3 [i] kuto duḥkhaṃ mānasaṃ dehajaṃ vā; pāṇḍur vivarṇaś ca kutas tvam adya ācakṣva me tad dvija yāvad etān; nihanmi sarvāṃs tava duḥkhakartṝn 4 [b] maruttam āhur maghavan yakṣyamāṇaṃ; mahāyajñenottama dakṣiṇena taṃ saṃvarto yājayiteti me śrutaṃ; tad icchāmi na sa taṃ yājayeta 5 [i] sarvān kāmān anujāto 'si vipra; yas tvaṃ devānāṃ mantrayase prodhāḥ ubhau ca te janmamṛtyū vyatītau; kiṃ saṃvartas tava kartādya vipra 6 [b] devaiḥ saha tvam asurān saṃpraṇudya; jighāṃsase 'dyāpy uta sānubandhān yaṃ yaṃ samṛddhaṃ paśyasi tatra tatra; duḥkhaṃ sapatneṣu samṛddhabhāvaḥ 7 ato 'smi devendra vivarṇarūpaḥ; sapatno me vardhate tan niśamya sarvopāyair maghavan saṃniyaccha; saṃvartaṃ vā pārthivaṃ vā maruttam 8 [i] ehi gaccha prahito jātavedo; bṛhaspatiṃ paridātuṃ marutte ayaṃ vai tvā yājayitā bṛhaspatis; tathāmaraṃ caiva kariṣyatīti 9 [agni] ayaṃ gacchāmi tava śakrādya dūto; bṛhaspatiṃ paridātuṃ marut te vācaṃ satyāṃ puruhūtasya kartuṃ; bṛhaspateś cāpacitiṃ cikīrṣuḥ 10 [v] tataḥ prāyād dhūmaketur mahātmā; vanaspatīn vīrudhaś cāvamṛdnan kāmād dhimānte parivartamānaḥ; kāṣṭhātigo mātariśvena nardan 11 [m] āścaryam adya paśyāmi rūpiṇaṃ vahnim āgatam āsanaṃ salilaṃ pādyaṃ gāṃ copānaya vai mune 12 [agni] āsanaṃ salilaṃ pādyaṃ pratinandāmi te 'nagha indreṇa tu samādiṣṭaṃ viddhi māṃ dūtam āgatam 13 [m] kac cic chrīmān devarājaḥ sukhī ca; kac cic cāsmān prīyate dhūmaketo kac cid devāś cāsya vaśe yathāvat; tad brūhi tvaṃ mama kārtsnyena deva 14 [a] śakro bhṛśaṃ susukhī pārthivendra; prītiṃ cecchaty ajarāṃ vai tvayā saḥ devāś ca sarve vaśagās tasya rājan; saṃdeśaṃ tvaṃ śṛṇu me devarājñaḥ 15 yadarthaṃ māṃ prāhiṇot tvatsakāśaṃ; bṛhaspatiṃ paridātuṃ marutte ayaṃ gurur yājayitā nṛpa tvāṃ; martyaṃ santam amaraṃ tvāṃ karotu 16 [m] saṃvarto 'yaṃ yājayitā dvijo me; bṛhaspater añjalir eṣa tasya nāsau devaṃ yājayitvā mahendraṃ; martyaṃ santaṃ yājayann adya śobhet 17 [a] ye vai lokā devaloke mahāntaḥ; saṃprāpsyase tān devarājaprasādāt tvāṃ ced asau yājayed vai bṛhaspatir; nūnaṃ svargaṃ tvaṃ jayeḥ kīrtiyuktaḥ 18 tathā lokā mānuṣā ye ca divyāḥ; prajāpateś cāpi ye vai mahāntaḥ te te jitā devarājyaṃ ca kṛtsnaṃ; bṛhaspatiś ced yājayet tvāṃ narendra 19 [samvarta] māsmān evaṃ tvaṃ punar āgāḥ kathaṃ cid; bṛhaspatiṃ paridātuṃ marutte mā tvāṃ dhakṣye cakṣuṣā dāruṇena; saṃkruddho 'haṃ pāvakatan nibodha 20 [v] tato devān agamad dhūmaketur; dāhād bhīto vyathito 'śvattha parṇavat taṃ vai dṛṣṭvā prāha śakro mahātmā; bṛhaspateḥ saṃnidhau havyavāham 21 yat tvaṃ gataḥ prahito jātavedo; bṛhaspatiṃ paridātuṃ marutte tat kiṃ prāha sa nṛpo yakṣyamāṇaḥ; kac cid vacaḥ pratigṛhṇāti tac ca 22 [a] na te vācaṃ rocayate marutto; bṛhaspater añjaliṃ prāhiṇot saḥ saṃvarto māṃ yājayitety abhīkṣṇaṃ; punaḥ punaḥ sa mayā procyamānaḥ 23 uvācedaṃ mānuṣā ye ca divyāḥ; prajāpater ye ca lokā mahāntaḥ tāṃś cel labheyaṃ saṃvidaṃ tena kṛtvā; tathāpi neccheyam iti pratītaḥ 24 [i] punar bhavān pārthivaṃ taṃ sametya; vākyaṃ madīyaṃ prāpaya svārthayuktam punar yad yukto na kariṣyate vacas; tato vajraṃ saṃprahartāsmi tasmai 25 [a] gandharvarāḍ yātvayaṃ tatra dūto; bibhemy ahaṃ vāsava tatra gantum saṃrabdho mām abravīt tīkṣṇaroṣaḥ; saṃvarto vākyaṃ caritabrahmacaryaḥ 26 yady āgaccheḥ punar evaṃ kathaṃ cid; bṛhaspatiṃ paridātuṃ marutte daheyaṃ tvāṃ cakṣuṣā dāruṇena; saṃkruddha ity etad avaihi śakra 27 [i] tvam evānyān dahase jātavedo; na hi tvadanyo vidyate bhasmakartā tvatsaṃsparśāt sarvaloko bibhety; aśraddheyaṃ vadase havyavāha 28 [a] divaṃ devendra pṛthivīṃ caiva sarvāṃ; saṃveṣṭayes tvaṃ svabalenaiva śakra evaṃvidhasyeha satas tavāsau; kathaṃ vṛtras tridivaṃ prāg jahāra 29 [i] na caṇḍikā jaṅgamā no kareṇur; na vāri somaṃ prapibāmi vahne na durbale vai visṛjāmi vajraṃ; ko me 'sukhāya praharen manuṣyaḥ 30 pravrājayeyaṃ kālakeyān pṛthivyām; apākarṣaṃ dānavān antarikṣāt divaḥ prahrādam avasānam ānayaṃ; ko me 'sukhāya prahareta martyaḥ 31 [a] yatra śaryātiṃ cyavano yājayiṣyan; sahāśvibhyāṃ somam agṛhṇad ekaḥ taṃ tvaṃ kruddhaḥ pratyaṣedhīḥ purastāc; charyāti yajñaṃ smara taṃ mahendra 32 vajraṃ gṛhītvā ca puraṃdara tvaṃ; saṃpraharṣīś cyavanasyātighoram sa te vipraḥ saha vajreṇa bāhum; apāgṛhṇāt tapasā jātamanyuḥ 33 tato roṣāt sarvato ghorarūpaṃ; sapatnaṃ te janayām āsa bhūyaḥ madaṃ nāmāsuraṃ viśvarūpaṃ; yaṃ tvaṃ dṛṣṭvā cakṣuṣī saṃnyamīlaḥ 34 hanur ekā jagatīsthā tathaikā; divaṃ gatā mahato dānavasya sahasraṃ dantānāṃ śatayojanānāṃ; sutīkṣṇānāṃ ghorarūpaṃ babhūva 35 vṛttāḥ sthūlā rajatastambhavarṇā; daṃṣṭrāś catasro dve śate yojanānām sa tvāṃ dantān vidaśann abhyadhāvañ; jighāṃsayā śūlam udyamya ghoram 36 apaśyas tvaṃ taṃ tadā ghorarūpaṃ; sarve tv anye dadṛśur darśanīyam yasmād bhītaḥ prāñjalis tvaṃ maharṣim; āgacchethāḥ śaraṇaṃ dānavaghna 37 kṣatrād evaṃ brahmabalaṃ garīyo; na brahmataḥ kiṃ cid anyad garīyaḥ so 'haṃ jānaṃ brahmatejo yathāvan; na saṃvartaṃ gantum icchāmi śakra |