Sacred Texts Hinduism Mahabharata Index Book 14 Index Previous Next
|
1
[बर] शुभानाम अशुभानां च नेह नाशॊ ऽसति कर्मणाम पराप्य पराप्य तु पच्यन्ते कषेत्रं कषेत्रं तथा तथा 2 यथा परसूयमानस तु फली दद्यात फलं बहु तथा सयाद विपुलं पुण्यं शुद्धेन मनसा कृतम 3 पापं चापि तथैव सयात पापेन मनसा कृतम पुरॊधाय मनॊ हीह कर्मण्य आत्मा परवर्तते 4 यथा कत्म समादिष्टं काममन्युसमावृतः नरॊ गर्भं परविशति तच चापि शृणु चॊत्तरम 5 शुक्रं शॊणितसंसृष्टं सत्रिया गर्भाशयं गतम कषेत्रं कर्मजम आप्नॊति शुभं वा यदि वाशुभम 6 सौक्ष्म्याद अव्यक्तभावाच च न स कव चन सज्जते संप्राप्य बरह्मणः कायं तस्मात तद बरह्म शाश्वतम तद बीजं सर्वभूतानां तेन जीवन्ति जन्तवः 7 स जीवः सर्वगात्राणि गर्भस्याविश्य भागशः दधाति चेतसा सद्यः पराणस्थानेष्व अवस्थितः ततः सपन्दयते ऽङगानि स गर्भश चेतनान्वितः 8 यथा हि लॊहनिष्यन्दॊ निषिक्तॊ बिम्बविग्रहम उपैति तद्वज जानीहि गर्भे जीव परवेशनम 9 लॊहपिण्डं यथा वह्निः परविशत्य अभितापयन तथा तवम अपि जानीहि गर्भे जीवॊपपादनम 10 यथा च दीपः शरणं दीप्यमानः परकाशयेत एवम एव शरीराणि परकाशयति चेतना 11 यद यच च कुरुते कर्म शुभं वा यदि वाशुभम पूर्वदेहकृतं सर्वम अवश्यम उपभुज्यते 12 ततस तत कषीयते चैव पुनश चान्यत परचीयते यावत तन मॊक्षयॊगस्थं धर्मं नैवावबुध्यते 13 तत्र धर्मं परवक्ष्यामि सुखी भवति येन वै आवर्तमानॊ जातीषु तथान्यॊन्यासु सत्तम 14 दानं वरतं बरह्मचर्यं यथॊक्तव्रतधारणम दमः परशान्तता चैव भूतानां चानुकम्पनम 15 संयमश चानृशंस्यं च परस्वादान वर्जनम वयलीकानाम अकरणं भूतानां यत्र सा भुवि 16 मातापित्रॊश च शुश्रूषा देवतातिथिपूजनम गुरु पूजा घृणा शौचं नित्यम इन्द्रियसंयमः 17 परवर्तनं शुभानां च तत सतां वृत्तम उच्यते ततॊ धर्मः परभवति यः परजाः पाति शाश्वतीः 18 एवं सत्सु सदा पश्येत तत्र हय एषा धरुवा सथितिः आचारॊ धर्मम आचष्टे यस्मिन सन्तॊ वयवस्थिताः 19 तेषु तद धर्मनिक्षिप्तं यः स धर्मः सनातनः यस तं समभिपद्येत न स दुर्गतिम आप्नुयात 20 अतॊ नियम्यते लॊकः परमुह्य धर्मवर्त्मसु यस तु यॊगी च मुक्तश च स एतेभ्यॊ विशिष्यते 21 वर्तमानस्य धर्मेण पुरुषस्य यथातथा संसारतारणं हय अस्य कालेन महता भवेत 22 एवं पूर्वकृतं कर्म सर्वॊ जन्तुर निषेवते सर्वं तत कारणं येन निकृतॊ ऽयम इहागतः 23 शरीरग्रहणं चास्य केन पूर्वं परकल्पितम इत्य एवं संशयॊ लॊके तच च वक्ष्याम्य अतः परम 24 शरीरम आत्मनः कृत्वा सर्वभूतपितामहः तरैलॊक्यम असृजद बरह्मा कृत्स्नं सथावरजङ्गमम 25 ततः परधानम असृजच चेतना सा शरीरिणाम यया सर्वम इदं वयाप्तं यां लॊके परमां विदुः 26 इह तत कषरम इत्य उक्तं परं तव अमृतम अक्षरम तरयाणां मिथुनं सर्वम एकैकस्य पृथक पृथक 27 असृजत सर्वभूतानि पूर्वसृष्टः परजापतिः सथावराणि च भूतानि इत्य एषा पौर्विकी शरुतिः 28 तस्य कालपरीमाणम अकरॊत स पितामहः भूतेषु परिवृत्तिं च पुनर आवृत्तिम एव च 29 यथात्र कश चिन मेधावी दृष्टात्मा पूर्वजन्मनि यत परवक्ष्यामि तत सर्वं यथावद उपपद्यते 30 सुखदुःखे सदा सम्यग अनित्ये यः परपश्यति कायं चामेध्य संघातं विनाशं कर्म संहितम 31 यच च किं चित सुखं तच च सर्वं दुःखम इति समरन संसारसागरं घॊरं तरिष्यति सुदुस्तरम 32 जाती मरणरॊगैश च समाविष्टः परधानवित चेतनावत्सु चैतन्यं समं भूतेषु पश्यति 33 निर्विद्यते ततः कृत्स्नं मार्गमाणः परं पदम तस्यॊपदेशं वक्ष्यामि याथातथ्येन सत्तम 34 शाश्वतस्याव्ययस्याथ पदस्य जञानम उत्तमम परॊच्यमानं मया विप्र निबॊधेदम अशेषतः |
1
[br] śubhānām aśubhānāṃ ca neha nāśo 'sti karmaṇām prāpya prāpya tu pacyante kṣetraṃ kṣetraṃ tathā tathā 2 yathā prasūyamānas tu phalī dadyāt phalaṃ bahu tathā syād vipulaṃ puṇyaṃ śuddhena manasā kṛtam 3 pāpaṃ cāpi tathaiva syāt pāpena manasā kṛtam purodhāya mano hīha karmaṇy ātmā pravartate 4 yathā katma samādiṣṭaṃ kāmamanyusamāvṛtaḥ naro garbhaṃ praviśati tac cāpi śṛṇu cottaram 5 śukraṃ śoṇitasaṃsṛṣṭaṃ striyā garbhāśayaṃ gatam kṣetraṃ karmajam āpnoti śubhaṃ vā yadi vāśubham 6 saukṣmyād avyaktabhāvāc ca na sa kva cana sajjate saṃprāpya brahmaṇaḥ kāyaṃ tasmāt tad brahma śāśvatam tad bījaṃ sarvabhūtānāṃ tena jīvanti jantavaḥ 7 sa jīvaḥ sarvagātrāṇi garbhasyāviśya bhāgaśaḥ dadhāti cetasā sadyaḥ prāṇasthāneṣv avasthitaḥ tataḥ spandayate 'ṅgāni sa garbhaś cetanānvitaḥ 8 yathā hi lohaniṣyando niṣikto bimbavigraham upaiti tadvaj jānīhi garbhe jīva praveśanam 9 lohapiṇḍaṃ yathā vahniḥ praviśaty abhitāpayan tathā tvam api jānīhi garbhe jīvopapādanam 10 yathā ca dīpaḥ śaraṇaṃ dīpyamānaḥ prakāśayet evam eva śarīrāṇi prakāśayati cetanā 11 yad yac ca kurute karma śubhaṃ vā yadi vāśubham pūrvadehakṛtaṃ sarvam avaśyam upabhujyate 12 tatas tat kṣīyate caiva punaś cānyat pracīyate yāvat tan mokṣayogasthaṃ dharmaṃ naivāvabudhyate 13 tatra dharmaṃ pravakṣyāmi sukhī bhavati yena vai āvartamāno jātīṣu tathānyonyāsu sattama 14 dānaṃ vrataṃ brahmacaryaṃ yathoktavratadhāraṇam damaḥ praśāntatā caiva bhūtānāṃ cānukampanam 15 saṃyamaś cānṛśaṃsyaṃ ca parasvādāna varjanam vyalīkānām akaraṇaṃ bhūtānāṃ yatra sā bhuvi 16 mātāpitroś ca śuśrūṣā devatātithipūjanam guru pūjā ghṛṇā śaucaṃ nityam indriyasaṃyamaḥ 17 pravartanaṃ śubhānāṃ ca tat satāṃ vṛttam ucyate tato dharmaḥ prabhavati yaḥ prajāḥ pāti śāśvatīḥ 18 evaṃ satsu sadā paśyet tatra hy eṣā dhruvā sthitiḥ ācāro dharmam ācaṣṭe yasmin santo vyavasthitāḥ 19 teṣu tad dharmanikṣiptaṃ yaḥ sa dharmaḥ sanātanaḥ yas taṃ samabhipadyeta na sa durgatim āpnuyāt 20 ato niyamyate lokaḥ pramuhya dharmavartmasu yas tu yogī ca muktaś ca sa etebhyo viśiṣyate 21 vartamānasya dharmeṇa puruṣasya yathātathā saṃsāratāraṇaṃ hy asya kālena mahatā bhavet 22 evaṃ pūrvakṛtaṃ karma sarvo jantur niṣevate sarvaṃ tat kāraṇaṃ yena nikṛto 'yam ihāgataḥ 23 śarīragrahaṇaṃ cāsya kena pūrvaṃ prakalpitam ity evaṃ saṃśayo loke tac ca vakṣyāmy ataḥ param 24 śarīram ātmanaḥ kṛtvā sarvabhūtapitāmahaḥ trailokyam asṛjad brahmā kṛtsnaṃ sthāvarajaṅgamam 25 tataḥ pradhānam asṛjac cetanā sā śarīriṇām yayā sarvam idaṃ vyāptaṃ yāṃ loke paramāṃ viduḥ 26 iha tat kṣaram ity uktaṃ paraṃ tv amṛtam akṣaram trayāṇāṃ mithunaṃ sarvam ekaikasya pṛthak pṛthak 27 asṛjat sarvabhūtāni pūrvasṛṣṭaḥ prajāpatiḥ sthāvarāṇi ca bhūtāni ity eṣā paurvikī śrutiḥ 28 tasya kālaparīmāṇam akarot sa pitāmahaḥ bhūteṣu parivṛttiṃ ca punar āvṛttim eva ca 29 yathātra kaś cin medhāvī dṛṣṭātmā pūrvajanmani yat pravakṣyāmi tat sarvaṃ yathāvad upapadyate 30 sukhaduḥkhe sadā samyag anitye yaḥ prapaśyati kāyaṃ cāmedhya saṃghātaṃ vināśaṃ karma saṃhitam 31 yac ca kiṃ cit sukhaṃ tac ca sarvaṃ duḥkham iti smaran saṃsārasāgaraṃ ghoraṃ tariṣyati sudustaram 32 jātī maraṇarogaiś ca samāviṣṭaḥ pradhānavit cetanāvatsu caitanyaṃ samaṃ bhūteṣu paśyati 33 nirvidyate tataḥ kṛtsnaṃ mārgamāṇaḥ paraṃ padam tasyopadeśaṃ vakṣyāmi yāthātathyena sattama 34 śāśvatasyāvyayasyātha padasya jñānam uttamam procyamānaṃ mayā vipra nibodhedam aśeṣataḥ |